توسعۀ الگوی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری مالی، گروه مدیریت مالی و بیمه، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف: با توجه به اهمیت برآورد بازدۀ سهام، هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام با استفاده از روش فرا تحلیل است.
روش: براساس پیشینۀ پژوهش، تأثیر عوامل مختلف بر بازدۀ سهام در نظر گرفته شده و به‌منظور طراحی الگوی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام از فرا تحلیل مطالعات تجربی استفاده شده است. در این پژوهش، 422 مطالعه جمع‏آوری شده و از این میان 102 نمونه بررسی شده است. از این مطالعات 153 عامل استخراج شده و درنهایت، 16 عامل سنجیده شده است. اندازۀ ‌اثر محاسبه‌شده r بوده است.
نتایج: از میان عوامل بررسی‌شده سود هر سهم، جریان نقد عملیاتی، خالص دارایی‏های عملیاتی، سود عملیاتی، بازدۀ بازار، کیفیت سود و بازدۀ حقوق صاحبان سهام بر بازدۀ سهام اثرگذار است. از آنجایی که بیشتر عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام بر مبنای این پژوهش مرتبط با گزارش‌های مالی شرکت و به تعبیر دیگر وضعیت مالی و عملکرد شرکت است، در نظر گرفتن این عوامل به‌منظور بررسی فرصت‏های سرمایه‏گذاری موردتوجه قرار می‌گیرد.
نوآوری: در این پژوهش در قالب مطالعه‏ای جامع‏تر تمامی عواملی، که تأثیر آنها در مطالعات مختلف بر بازدۀ سهام آزمون ‌شده، به‌طور مجزا بررسی شده است؛ بنابراین برخی از عواملی که در این پژوهش بررسی شده، در پژوهش‏های قبلی بررسی نشده و بر این اساس به توسعۀ الگوی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام توجه شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Development of the Model of Factors Affecting Stock Returns

نویسندگان [English]

  • Reza Raei 1
  • Shapoor Mohammadi 2
  • Alireza Ajam 3
1 Professor, Department of Financial Management and Insurance, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Financial Management and Insurance, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Ph. D. Student of Financial Management and Insurance, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Given the importance of estimating stock returns, the purpose of this study was to identify the factors affecting stock returns by using the meta-analysis method. Meta-analysis is the main tool for combining results in social and behavioral research. It allows researchers to combine quantitative results of studies, explain the compatibility of results, and achieve a single result. Based on the research background, the impacts of different factors on stock returns were considered. A model of factors affecting stock return is designed in the analysis of empirical studies. This research used the meta-analysis method to comprehensively examine the factors affecting stock returns and assess the different factors that had been examined in various studies over the past years. In a similar research, the researcher had selected the factors affecting stock returns and only tested the selected factors via general categories. However, in this research, a more comprehensive study was conducted to separately examine all the factors whose effects on stock returns had been tested in different studies. Therefore, some of the factors investigated in this research had not been studied in the previous research. Accordingly, a model of factors affecting stock returns was developed. In this research, 422 studies were collected and 102 of them were analyzed. Totally, 153 factors were extracted from these studies and finally, 16 factors were tested. The type of effect size calculated in this study was r. Among the examined factors, earnings per share, operating cash flow, net operating assets, operating earnings, market return, earnings quality, and return on equity had an impact on stock returns. Since the majority of the factors affecting stock returns were related to the financial reports of companies, i.e., their financial status and performance, those factors could be considered to investigate investment opportunities.
Keywords: Stock Return, Financial Investment, Fundamental Variables, Financial Ratios, Meta-analysis.
 
Introduction
The stock return is considered as one of the most important criteria in financial decisions. So far, many studies have been conducted to predict stock returns and provide a comprehensive and reliable model for investors and financial activists. The Capital Asset Pricing Model (CAPM) is one of the most important models in the financial field, especially for estimating stock returns (Murthy et al., 2017; Graham & Harvey, 2001). Although the experimental tests initially confirmed the predictive power of this model regarding the positive linear relationship between systematic risk and stock returns, the results of recent studies indicated that the beta coefficient alone had the power to explain the differences in average stock returns, while other variables were also effective in explaining the differences in stock returns (Fama & French, 1992). Despite examining the effects of various factors, combining the results and presenting a comprehensive model of the factors affecting the stock return, have always been of interest. Meta-analysis methodology, which is the main tool for combining results in social and behavioral research, allows researchers to combine quantitative results of studies (Asgarnezhad Nouri et al., 2016). Therefore, the purpose of this meta-analysis was to expand the pattern of factors affecting the stock returns.
 
 
 
Method and Data
In this research, the meta-analysis method was used to comprehensively examine the factors affecting stock returns, as well as the different factors that had been examined in various studies over the past years. In this meta-analysis, 422 studies were collected and 102 of them were analyzed. Totally 153 factors were extracted from these studies and finally, 16 factors were tested. The r effect size was used as the effect size measure, which was calculated following Cohen (1977), Card (2015), and Rosenthal and DiMatteo (2001).
 
Findings
At the significance level of 1%, the heterogeneity of the effect size of the studies was confirmed. As a result, due to the heterogeneity of the effect size, the model of random effects was used. In addition, the value of the I2 statistic for all the factors was greater than 70, which showed that the heterogeneity of the effect size of the studies was at a high level. In general, among the investigated factors, earnings per share, operating cash flow, net operating assets, operating earnings, market return, earnings quality, and return on equity had an impact on the stock returns. The results of the methods of evaluating publication bias also showed that there was no significant bias in this meta-analysis
 
Contribution
In similar meta-analyses, the researcher had selected the factors affecting stock returns and only tested the selected factors in general categories, while in this research, all the factors whose effects on stock returns had been tested in different studies were separately examined in a more comprehensive study to develop a pattern of factors affecting stock returns. In this meta-analysis, the effects of earnings-to-sales ratio, earnings per share, operating earnings, return on assets, earnings quality, and economic added value on stock returns were investigated, while these factors had not been investigated in similar meta-analyzes. The results showed the positive impact of earnings per share, operating earnings, and earnings quality on stock returns among these factors.
 
Conclusion
According to the research results, investors and capital market participants are suggested to pay attention to the variable of earnings per share as one of the influencing factors on the stock market for predicting stock returns. The earnings per share represents the company’s performance in terms of profitability. It is part of the variables of fundamental analysis based on the analytical approach. Among other factors affecting stock returns, we could mention operating cash flow and net operating assets. Therefore, to choose stocks for investment, investors are suggested to examine the company's operations and specifically the items related to the company's cash flow and net operating assets. Market returns were among other factors that affect stock returns. Therefore, it is suggested that investors pay attention to changes in the market yield to estimate the changes in the share value. Based on the research findings, the earnings quality was another factor affecting stock returns. Continuity and reproducibility of earnings, transparency and growing earnings, reflection of the economic reality of the company, etc. were the issues raised about the earnings quality. Hence, the investors are suggested to pay attention to it when examining different stocks. Also, among the financial ratios examined in this research, the return on equity had an impact on the stock return. Therefore, investors are suggested to pay attention to the ratio that is focused on the company's net earnings and shareholders' equity to choose stocks and check their value changes. In general, since the majority of the factors affecting stock returns based on this research were related to the company's financial reports, i.e, the company's financial status and performance, these factors can be considered to investigate investment opportunities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stock Return
  • Financial Investment
  • Fundamental Variables
  • Financial Ratios
  • Meta-analysis

اصل مقاله

مقدمه

بازار سرمایه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‏های اقتصادی کشور شناخته می‏شود. این بازار بستر تجمیع سرمایه‏های کوچک و تخصیص بهینۀ این سرمایه‏ها در قالب سرمایه‏گذاری‏های بزرگ‏تر است. به‌طور کلی بازار سرمایه نقش مهمی در رشد اقتصادی کشور دارد. در این بازار، تصمیم‏گیری بهینه مسئلۀ پیش‏ روی سرمایه‏گذاران است. بر مبنای نظریۀ تصمیم، افراد تمایل دارند، با در نظر گرفتن شرایط نبودِ اطمینان همواره از بین گزینه‏های موجود بهترین گزینۀ سرمایه‏گذاری را انتخاب کنند. به نحوی که مطلوبیت آنها را حداکثر سازد (Bird et al, 2014).

در سال 1952 مارکویتز با ارائۀ مقاله‌ای انتخاب پرتفوی بهینه را از یک مجموعۀ سرمایه‌گذاری مطرح کرد. این موضوع تحت عنوان «مسئلۀ انتخاب پرتفوی»  منشأ بروز «تئوری نوین پرتفوی»  قرار گرفت. در رویکرد سنتی نظریۀ پرتفوی، سرمایه‌گذار باید در اوراق بهادار با بیشترین بازدۀ مورد انتظار سرمایه‌گذاری کند؛ اما مارکویتز مدعی شد، چنین تصمیمی غیر عقلانی به نظر می‌رسد. درواقع، سرمایه‌گذاران در سطح مشخصی از ریسک، خواهان کسب بیشترین بازده بوده و در سطح مشخصی از بازده خواهان کمترین میزان ریسک هستند (Markowitz, 1952). انتخاب معیار مناسب برای ارزیابی سهام شرکت‏ها یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که سرمایه‏گذاران و تحلیلگران با آن روبه‏رو هستند. میزان افزایش ثروت از طریق افزایش قیمت یا سود نقدی همواره برای سرمایه‏گذاران اهمیت دارد؛ بنابراین از بازدۀ سهام به‌عنوان یکی از مهم‌ترین معیارها در تصمیم‏گیری‏های مالی یاد می‌شود. به‌طور کلی سرمایه‏گذاران می‏توانند با استفاده از اطلاعات مالی و غیرمالی تا حدودی بازدۀ سهام را پیش‏بینی کنند (Dastghir & Sharifi Mobarake, 2011).

تاکنون پژوهش‌های بسیاری به‌منظور پیش‏بینی بازدۀ سهام و ارائۀ الگویی جامع و قابل‌اتکا برای سرمایه‏گذاران و فعالان حوزۀ مالی انجام شده است. مدل قیمت‏گذاری دارایی‏های سرمایه‏ای (CAPM) یکی از مهم‌ترین مدل‏ها در حوزۀ مالی و به‌خصوص برای برآورد، بازدۀ سهام است (Murthy et al, 2017; Graham & Harvey, 2001). اگرچه در ابتدا آزمون‏های تجربی، قدرت پیش‏بینی این مدل را دربارۀ رابطۀ خطی مثبت ریسک سیستماتیک و بازدۀ سهام تأیید کردند، نتایج پژوهش‏های اخیر نشان‌دهندۀ آن بود که ضریب بتا به‌تنهایی قدرت تشریح اختلاف میانگین بازدۀ سهام را نداشته است و متغیرهای دیگری نیز در تبیین اختلاف بازدۀ سهام مؤثر هستند (Fama & French, 1992)؛ بنابراین تلاش‏های زیادی در این راستا انجام شد تا مدلی را جایگزین کنند که بازدۀ سهام را به بهترین شکل تعیین کند؛ با این حال، تاکنون پژوهشگران مالی درباره‌ی یک مدل جایگزین به توافق نرسیده‏اند. برخی از پژوهشگران معتقدند ضریب بتا به‌تنهایی قدرت توضیح بازدۀ سهام را نداشته است و دو عامل اندازۀ شرکت و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار قدرت توضیح‏دهندگی بهتری دارند (Fama & French, 1992). علاوه بر این، بررسی مطالعات انجام‌شده نشان‌دهندۀ آن است که علاوه بر ریسک سیستماتیک، عوامل متعددی در بازدۀ سهام شرکت‏ها تأثیر می‏گذارند که ازجملۀ آن‌ها به عوامل کلان اقتصادی (Bertuah & Sakti, 2019; Murthy et al, 2017)، نقدشوندگی سهام (Hyde & Sherif, 2010; Abzari et al, 2013)، نسبت‏های مالی مبتنی بر جریان نقدی (Asgarnezhad Nouri & Soltani, 2016; Habib, 2008)، دقت پیش‏بینی سود (Lonkani & Firth, 2005; Rezazadeh & Ashtab, 2010)، مدیریت سود (Kpeli, 2019; Asgarnezhad Nouri et al, 2014; Ghaemi et al, 2008; Habib, 2008)، حجم معاملات سهام (Hsieh, 2014; Malkiel & Jun, 2009)، اندازۀ شرکت (Lam, 2002; Chuang et al, 2012)، ارزش دفتری به ارزش بازار (Lam & Tam, 2011)، فروش به قیمت بازار (Hearn, 2011)، قیمت به سود هر سهم (Bauer et al, 2010)، سود هر سهم به قیمت بازار سهام (Lee, 2011) و غیره اشاره می‌شود.

دربارۀ عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام پژوهش‏ها و مطالعات مختلفی انجام شده و نتایج متفاوتی حاصل شده است.؛ به‌طور مثال، نمازی و رستمی (2006) به این نتیجه رسیدند که نسبت قیمت به سود بر بازدۀ سهام تأثیری ندارد؛ در حالی که تقوی و آقامحمدی (2012) تأثیر آن را مثبت ارزیابی کردند. عرب‏صالحی و همکاران (2012) به این نتیجه رسیدند که نسبت ارزش دفتری به بازار بر بازدۀ سهام تأثیر ندارد؛ در حالی که نتایج پژوهش سیرانی و همکاران (2011) نشان‌دهندۀ تأثیر این نسبت بر بازدۀ سهام است. با وجود این امر، بررسی‏ها نشان از آن داشت که پژوهشگران مالی، فعالیت خاصی درباره‌ی مرور نقادانۀ مبانی نظری پژوهش و ترکیب نتایج و دستیابی به نقطۀ مشترکی در رابطه با عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام انجام ندادند. گفته می‌شود، دلیل اصلی چنین نقصی این است که روش‏شناسی فرا تحلیل که اصلی‏ترین ابزار ترکیب نتایج در پژوهش‏های اجتماعی و رفتاری است، سابقه‏ای طولانی نداشته و مهم‌تر اینکه زمینۀ لازم برای معرفی و به‌کارگیری چنین رویکردی در پژوهش‏های مدیریتی به‌طور خاص در چند سال اخیر مهیا شده است (Capon et al, 1990)؛ بنابراین فرا تحلیل به پژوهشگران اجازه می‏دهد، نتایج کمی مطالعات را ترکیب کنند (Asgarnezhad Nouri et al, 2016). در پژوهش‏های مشابه پژوهشگر به انتخاب عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام توجه کرده و فقط عوامل منتخب را در قالب دسته‏بندی‏های کلی سنجیده است؛ در حالی که در این پژوهش در قالب مطالعه‏ای جامع‏تر تمامی عواملی که تأثیر آنها در مطالعات مختلف بر بازدۀ سهام آزمون‌شده به‌طور مجزا بررسی شده است؛ بنابراین هدف، این است که با به‌کارگیری روش فرا تحلیل به‌عنوان رویکردی متفاوت با سایر پژوهش‏های انجام‌شده، ضمن بررسی نتایج متفاوت و متضاد اشاره‌شده، عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام شرکت‏ها گسترش یابد. این پژوهش، در ادامه از ساختار زیر پیروی می‏کند. ابتدا پیشینۀ نظری و تجربی پژوهش‏ بررسی و در ادامه روش پژوهش بیان می‏شود. سپس یافته‏های پژوهش بیان شده و در انتها جمع‏بندی و نتیجه‏گیری می‏شود.

 

مبانی نظری

در پژوهش‏هایی که تاکنون دربارۀ عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام انجام شده است، اغلب رابطۀ بسیاری از متغیرهای مالی و غیرمالی با بازدۀ سهام شرکت‏ها با رویکرد تجربی مطالعه و بررسی شده است. اغلب این متغیرها به عوامل کلان اقتصادی، نسبت‏های مالی، ویژگی‏های بازار سهام و ... مربوط هستند. در ادامه مبانی نظری مربوط به رابطۀ بین این عوامل و بازدۀ سهام شرکت‏ها بررسی می‌شود.

بسیاری از پژوهش‏هایی، که دربارۀ عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام انجام شده است، بر مدل قیمت‏گذاری دارایی‏های سرمایه‏ای تمرکز کرده‏اند. این مدل در ابتدا توسط شارپ، لینتر و موسین ارائه و در آن ریسک سیستماتیک به‌عنوان تنها عامل مؤثر بر بازده سهام مطرح شد (Rahmani & Tajvidi, 2005). اگرچه در ابتدا آزمون‏های تجربی تأییدکنندۀ قدرت پیش‏بینی این مدل بودند، در ادامه نتایج پژوهش‌های دیگر نشان‌دهندۀ آن بود که ضریب بتا به‌تنهایی کافی نیست و عوامل دیگری مانند اندازۀ شرکت و ارزش دفتری به قیمت بازار نیز در تبیین بازدۀ سهام مؤثر هستند (Fama & French, 1992). پژوهش‏های فاما و فرنچ (1992) حاکی از آن است که متغیرهای دیگری مانند اندازه (Chuang et al, 2012)، ارزش دفتری به ارزش بازار (Lam & Tam, 2011)، نقدشوندگی سهم (Hyde & Sherif, 2010)، حجم معاملات سهم (Malkiel & Jun, 2009)، فروش به قیمت (Hearn, 2011)، قیمت به سود هر سهم (Bauer et al, 2010) و سود هر سهم به قیمت سهم (Lee, 2011) در تبیین بازدۀ سهام مؤثر هستند. این متغیرها ازجمله متغیر‏های مربوط به نسبت‏های مالی و ویژگی‏های بازار سهام هستند. 

نبودِ توانایی مدل قیمت‏گذاری دارایی‏های سرمایه‏ای در تبیین بازده به ارائۀ نظریۀ قیمت‏گذاری آربیتراژ منجر شد. به‌طور کلی این نظریه نسخۀ دیگری از مدل قیمت‏گذاری دارایی‏های سرمایه‏ای است. در هر دو مدل نرخ بازدۀ مورد انتظار دارایی ریسکی برابر با نرخ بازدۀ بدون ریسک به‌علاوۀ مضربی از صرف ریسک است؛ اما صرف ریسک در این دو مدل با یکدیگر فرق دارد؛ زیرا مدل قیمت‏گذاری آربیتراژ از متغیرهای کلان اقتصادی برای تبیین بازدۀ سهام بهره می‏برد (Ross et al, 2008). ازجمله مهم‌ترین متغیرهای بررسی‌شده در پژوهش‏ها به تولید ناخالص داخلی (Wade & May, 2013)، شاخص قیمت مصرف‏کننده، قیمت طلا (Arouri et al, 2015)، تغییرات قیمت نفت (Oskenbayev et al, 2011)، شاخص تولید صنعتی و قیمت نفت (Büyükşalvarci, 2010)، قیمت سکۀ بهار آزادی (Taghavi & Biyabani, 2003)، ساختار زمانی نرخ‏ بهره، تورم غیرمنتظره، صرف ریسک، قیمت دلار، عرضۀ پول (Rjoub et al, 2009) و نرخ سود تضمین‌شدۀ سالانۀ اوراق مشارکت اشاره می‌شود. در ادامه پیشینۀ پژوهش بررسی می‏شود.

لام (2002) رابطۀ بازدۀ مدنظر سهام و اندازه و نسبت ارزش بازار را به ارزش دفتری در پنج بازار نوظهور آسیایی شامل هند، مالزی، تایوان و تایلند بررسی کرد. درمجموع، نتایج پژوهش نشان‏دهندۀ اثر قوی اندازه در هر پنج بازار است؛ همچنین اثر نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری در کره، مالزی و تایلند معنادار است. فوجیموتو و واتاناب (2006) به رابطۀ مثبت بین نقدناشوندگی و نوسان‏های بازدۀ سهام در بورس اوراق بهادار ژاپن دست یافتند. نتایج پژوهش آنها حاکی از آن است که متغیر تعیین‏کننده برای 75 درصد سهام مدنظر، اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام است. هرچه نقدناشوندگی سهام بیشتر باشد، نوسان‏های بازدۀ سهام نیز بیشتر خواهد بود. حبیب (2008) نقش اقلام تعهدی و جریان‏های نقدی را در توضیح بازدۀ سهام بررسی کرد. نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ آن بود که سود، قدرت توضیحی بیشتری نسبت‌به جریان‏های نقدی دارد. هیرشلیفر و همکاران (2009) رابطۀ اقلام تعهدی و جریان‏های نقدی را با بازدۀ سهام بررسی کردند. براساس یافته‏های آنها، ارتباط مثبت زیادی بین اندازۀ اقلام تعهدی با بازدۀ سهام وجود داشت. ضمن اینکه بین اندازۀ جریان‏های نقدی با بازدۀ سهام، ارتباط منفی وجود داشت.

هاسیه (2014) در پژوهشی، تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی را بر بازدۀ سهام در بورس اوراق بهادار زیمباوه بررسی کرد. نتایج نشان‌دهندۀ آن بود که بیشترین بازدۀ سهام در بورس اوراق بهادار زیمباوه به‌طور عمده، تحت‎تأثیر تغییر در شاخص قیمت مصرف‏کننده، عرضۀ پول، نرخ ارز و اوراق خزانه قرار دارد. لی (2016) تأثیر فرصت‏های رشد، نرخ سود تقسیمی بازدۀ آینده سهام و استراتژی‏های مومنتوم را بررسی کرده است. نتایج نشان از آن داشت که در صورت پرداخت‌نشدن اولیۀ سود تقسیمی، بازده برای سهام سودآور بازار ابتدا به افزایش تمایل خواهد داشت و سپس روند کاهشی آن همراه با پرداخت سود تقسیمی شروع می‌شود؛ همچنین بازده برای سهام زیان‏ده، ارتباط یو شکل با نرخ سود تقسیمی داشته است؛ اما بازده برای آن دسته از سهام زیان‏ده که شرکت هیچ‌گونه سودی تقسیم نکرده است، در کمترین سطح ممکن قرار داشت. سهام سایر شرکت‏هایی که بین سهام سودآور و زیان‏ده قرار می‏گیرد، بدون توجه به تقسیم شدن یا نشدن سود، بازدۀ به‌نسبت مشابهی داشته است.

چاجر و همکاران (2020) عوامل مؤثر را بر بازدۀ سهام در کشور هند بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان‌دهندۀ آن است که بتا و اثر ارزش تغییرات را در بازدۀ سهام توضیح می‏دهند. علاوه بر این، آنها دریافتند که بازدۀ حقوق صاحبان سهام و سود تقسیمی نیز به‌طور چشمگیری بر بازدۀ سهام تأثیر می‏گذارد. به‌طور کلی نتایج نشان از آن دارد که عوامل شرکتی مانند بازدۀ حقوق صاحبان سهام و سود تقسیمی نیز جدا از عوامل مبتنی بر بازار مانند اثر بتا و ارزش بر بازدۀ سهام تأثیر می‌گذارد. ژیئو و وانگ (2022) در پژوهشی تأثیر نوسان‌های خوب و بد قیمت نفت را بر بازدۀ سهام بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان‌دهندۀ است که نوسان‌های بد نفت تأثیر منفی بر بازده سهام دارد؛ زیرا باعث کاهش فعالیت‏های اقتصادی و نبودِ اطمینان بیشتر در بازارهای مالی می‏شود. سکندری و بسک (2023) تأثیر غافلگیری‏های سیاست پولی را بر بازدۀ سهام تحت شرایط نبودِ اطمینان کم و زیاد سیاست‏های پولی بررسی کردند. نتایج حاکی از آن بود که رابطه‏ای منفی بین غافلگیری‏های سیاست پولی و بازدۀ سهام تحت هر دو شرایط نبودِ اطمینان کم و زیاد وجود دارد و اینکه محافظت در برابر نوسان‌های غیرمنتظرۀ بازار سهام در زمانی که نبودِ اطمینان در سیاست پولی زیاد است، در مقایسه با زمانی که نبودِ اطمینان پایین است، اهمیت بیشتری دارد.

قائمی و همکاران (2008) در پژوهشی نشان دادند، بین بازدۀ سهام شرکت‏هایی که اقلام تعهدی آنها به بیشترین و کمترین میزان گزارش می‏شود، اختلاف معناداری وجود دارد. ابزری و همکاران (2013) با روشی ترکیبی برای پوشش ابعاد مختلف نقدشوندگی در قالب سنجه‌ای واحد، به تأثیرات نقدشوندگی در بازدۀ سهام و نقش کنترلی سبک‏های سرمایه‏گذاری در این مورد توجه کردند. یافته‏ها نشان از آن داشت که تأثیرات نقدشوندگی حتی پس از کنترل سبک‏های سرمایه‏گذاری، اندازۀ شرکت، ارزش و روند حرکت سهام ازلحاظ آماری معنادار است و الگوی چهار عاملی متشکل از عوامل بتا بازار، نقدشوندگی، اندازه و ارزش، بهترین الگو برای تبیین مازاد بازدۀ سهام در بورس اوراق بهادار تهران محسوب می‏شود. انصاری و همکاران (2015) عوامل مؤثر بر ساختار سرمایه و بازدۀ سهم را هم‌زمان بررسی کردند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان‌دهندۀ آن بود که بازدۀ سهام، سودآوری، ساختار دارایی‏ها، رشد مدنظر، اندازۀ شرکت و نوع صنعت در ساختار سرمایه اثرگذار و عوامل مؤثر در بازدۀ سهام شامل ساختار سرمایه، سودآوری، تکانۀ قیمت سهام و ارزش شرکت است؛ همچنین یافته‏های پژوهش نشان‏دهندۀ وجود ارتباط متقابل بین ساختار سرمایه و بازدۀ سهام است؛ به‎گونه‏ای که بازدۀ سهام براساس نظریۀ زمان‏بندی بازار در ساختار سرمایه، تأثیر منفی و ساختار سرمایه براساس رابطۀ مستقیم ریسک و بازده در بازدۀ سهام تأثیر مثبت داشته است. عسگرنژاد (2018) در پژوهشی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام شرکت‏ها را با به‌کارگیری روش فرا تحلیل بررسی کرد. بر این اساس، 89 پژوهش مختلف بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان‌دهندۀ آن بود که نسبت‏های نقدینگی، اهرمی، فعالیت، مدیریت سود و ویژگی‏های شرکت در بازدۀ سهام شرکت‏ها تأثیر ندارند؛ اما تأثیر مثبت سایر عوامل یعنی نسبت‏های سودآوری شامل نرخ بازدۀ حقوق صاحبان سهام، میزان و حاشیۀ سود، نسبت‏های بازده شامل بازدۀ بازار، نسبت‏های جریان‏های نقدی شامل جریان‏های نقدی ناشی از عملیات، شاخص‏های ریسک شامل صرف ریسک، شاخص‏های پیش‏بینی سود شامل افق زمانی پیش‏بینی سود و درنهایت، سرمایه‏گذاری واقعی در بازدۀ سهام تأیید شد. ولی‏زاده لاریجانی و بهبانی‏نیا (2019) متغیرهای اثرگذار را بر بازدۀ آتی سهام شرکت‌ها سنجیدند. نتایج نشان از آن داشت که متغیرهای سود خالص، جریان‌های نقد عملیاتی، سود تقسیمی و اقلام تعهدی (از گروه صور‌ت‌های مالی)، مالکیت خانوادگی و عمومی غیردولتی (از گروه راهبری شرکتی)، امتیاز قابلیت اتکا و به موقع بودن (از گروه کیفیت افشا)، دورۀ تصدی و تخصص حسابرس (از گروه کیفیت حسابرسی)، اندازۀ شرکت و نقدشوندگی (از گروه ویژگی‌های بازار سهام) و تغییرات قیمت دلار، سکۀ بهار آزادی، نفت خام، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی و نرخ سود تضمین‌شدۀ سالانۀ اوراق مشارکت (از گروه عوامل اقتصادی) با بازدۀ آتی سهام ارتباط معنی‌داری دارند و در پیش‌بینی آن به نحوی بااهمیت اثرگذارند.

 

روش پژوهش

با توجه به رویکرد فرا تحلیل، جامعۀ آماری، کلیۀ پژوهش‌های گذشته است که عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام شرکت‏های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار را تا پایان سال 1400 بررسی کرده باشند. بر این اساس، ازنظر زمانی، پژوهش‏هایی در جامعۀ آماری انتخاب می‏شوند که تا انتهای سال 1400 در نشریات دارای اعتبار در کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشرشده باشند. با توجه به دسترسی به کل جامعۀ آماری، نمونه‏گیری انجام نمی‏شود. با نظر به پیشینه و مبانی نظری، سؤال پژوهش به شرح زیر است: براساس فرا تحلیل کدام یک از متغیرهای بررسی‌شده در ادبیات بر بازدۀ سهام اثرگذار است؟

فرایند فرا تحلیل در این پژوهش در هفت مرحله به شرح زیر اجرا شده است: 1. تعریف متغیرهای مستقل و وابسته: در این مرحله تعیین می‌شود که قرار است، رابطۀ کدام متغیرها مورد فرا تحلیل قرار گیرد. طبق آنچه بیان شد، عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام مطالعه می‌شود. به‌عبارتی، مطالعاتی موضوع این فرا تحلیل قرار می‏گیرند که در آن متغیر مستقل شامل عواملی است که بر بازدۀ سهام شرکت‏ها تأثیر دارد و متغیر وابسته نیز بازدۀ سهام شرکت‏هاست. 2. جمع‌آوری گزارش مطالعات گذشته: در این مرحله ابتدا کلیدواژه‌ها تعیین شده و سپس جستجوی مقالات صورت گرفته است. کلیۀ مقاله‌های علمی منتشرشده در مجلات دارای اعتبار در کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای جستجوی مقالات مبنا قرار گرفته است. در این مرحله 422 مطالعه جمع‏آوری شد. کلیدواژه‏های ارائه‌شده در جدول (1) برای جستجوی مقالات استفاده شده است.

 

 

جدول (1) کلیدواژه‏های جستجوی مقالات

Table (1) Keywords for searching papers

بازدۀ سهام، عوامل مؤثر، پیش‏بینی، تبیین و توضیح بازدۀ سهام، متغیرهای اقتصادی، حسابداری، معاملاتی، مالی رفتاری، تکنیکالی، مالی و غیرمالی مؤثر بر بازدۀ سهام، معیارهای ریسک مؤثر بر بازدۀ سهام، نسبت‏های مالی مؤثر بر بازدۀ سهام، ویژگی‏های شرکت مؤثر بر بازدۀ سهام،

عوامل قیمت‏گذاری و بازدۀ سهام، مدل قیمت‏گذاری دارایی سرمایه‏ای (CAPM)، انواع مدل‏های قیمت‏گذاری دارایی سرمایه‏ای (CAPM)، تئوری قیمت‏گذاری آربیتراژ (APT)، مدل‏های عاملی، سه عاملی فاما و فرنچ، چهار عاملی کارهارت، چهار عاملی پاستور و استامباق، چهار عاملی ناوی و مارکس، چهار عاملی HXZ، پنج عاملی فاما و فرنچ، شش عاملی فاما و فرنچ،

تورم و بازدۀ سهام، نرخ ارز و بازدۀ سهام، نرخ بهره و بازدۀ سهام، تولید ناخالص داخلی و بازدۀ سهام، قیمت نفت و بازدۀ سهام، نقدینگی و بازدۀ سهام، بازدۀ بازار و سهام، صرف ریسک بازار و بازدۀ سهام، ریسک سیستماتیک و بازدۀ سهام،

عامل بازار و بازدۀ سهام، اندازه و بازدۀ سهام، ارزش و بازدۀ سهام، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و بازدۀ سهام، سودآوری و بازدۀ سهام، سرمایه‏گذاری و بازدۀ سهام، مومنتوم و بازدۀ سهام، نقدشوندگی و بازدۀ سهام،

نقدشوندگی و بازدۀ سهام، محتوای اطلاعاتی و بازدۀ سهام، حجم معاملات و بازدۀ سهام، نسبت‏های نقدینگی و بازدۀ سهام، نسبت‏های اهرمی و بازدۀ سهام، نسبت‏های فعالیت و بازدۀ سهام، نسبت‏های سودآوری و بازدۀ سهام، نسبت‏های بازار و بازدۀ سهام، جریان‏ نقدی عملیاتی و بازدۀ سهام، مدیریت سود و بازدۀ سهام، کیفیت سود و بازدۀ سهام، پیش‏بینی سود و بازدۀ سهام، افق زمانی پیش‏بینی سود و بازدۀ سهام، اقلام تعهدی و بازدۀ سهام، اندازۀ شرکت و بازدۀ سهام، عمر شرکت و بازدۀ سهام، نسبت قیمت به سود و بازدۀ سهام، سود هر سهم و بازدۀ سهام، سود تقسیمی هر سهم و بازدۀ سهام، دارایی‏های عملیاتی و بازدۀ سهام، سود عملیاتی و بازدۀ سهام، سود خالص و بازدۀ سهام، بازدۀ دارایی‏ها و سهام، بازدۀ حقوق صاحبان سهام و بازدۀ سهام، ارزش بازار شرکت و بازدۀ سهام.

 

  1. گزینش مطالعات مورداستفاده در فرا تحلیل با استفاده از معیارهای مشخص: در این مرحله مقاله‌های گردآوری‌شده براساس سه معیار غربال شدند: 1. اطلاعات لازم برای محاسبۀ اندازۀ اثر (شامل ضریب همبستگی دو متغیره، آمارۀ آزمون، سطح معناداری یا ضریب و انحراف معیار ضریب) در مقاله گزارش شده باشد؛ 2. بررسی رابطۀ متغیرهای پژوهش به‌صورت کیفی و غیر آماری نباشد (Stajkovic & Luthans, 2003; Schwenk & Shrader, 1993)؛ 3. غیرمرتبط‌بودن موضوعی مقاله‌ها؛ زیرا در برخی از مقاله‌ها به‌جای بازدۀ سهام بازدۀ شاخص کل، صنعت یا بازدۀ غیرعادی، آتی و ... بررسی شده است. بر مبنای این سه معیار از میان 422 مطالعۀ جمع‏آوری‌شده در مرحلۀ قبل، 102 مقاله قابل‌بررسی و 320 مقالۀ دیگر بنا بر معیارهای ذکرشده حذف شدند؛ بنابراین تعداد پژوهش‏های باقی‌مانده که ویژگی‏های لازم را برای ورود در فرآیند فرا تحلیل داشتند، برابر با 102 مقاله شد. 4. گردآوری اطلاعات لازم از مطالعات: این اطلاعات شامل 1. اطلاعات عمومی مقاله (نویسنده، سال نشر، عنوان نشریه و مقاله)؛ 2. اندازۀ اثر (ضریب همبستگی، ضریب متغیر مستقل، آمارۀ آزمون ضریب، سطح معناداری، انحراف معیار ضریب یا تعداد مشاهدات)؛ 3. عوامل مؤثر بر اندازۀ اثر (محدودۀ جغرافیایی و زمانی داده‌ها، شاخص اندازه‎‌گیری متغیرها، روش تجزیه‌وتحلیل، متغیرهای کنترلی و نوع صنعت) است.
  2. محاسبۀ اندازۀ ‌اثر آزمون‌های مختلف و مشترک: ترکیب p-value های آزمون‌های آماری مستقل مربوط به هر یک از مطالعات یکی از رویکردهای رایج در فرا تحلیل است؛ به‌ویژه زمانی که داده‌های آزمون‌های دیگر در دسترس نیست یا ترکیب آن‌ها دشوار است. انواع متفاوتی از روش‌های ترکیب p-value در ادبیات پژوهش ارائه شده است که هرکدام دارای ویژگی‌های آماری متفاوتی هستند؛ با این حال، اغلب اوقات انتخاب نهایی روش مورداستفاده برای ترکیب در فرا تحلیل دلخواه به نظر می‌رسد. چنان‌که تمام تلاش‌ها صرف ساختن مدل‌هایی شده است که باعث ایجاد p-value ها شده‌اند. فرض کنید درواقع p-value هایی هستند که از آزمون فرضیۀ مستقل به دست می‏آیند. شش روش رایج مورداستفاده برای ترکیب p-value ها به شرح روابط 1 تا 6 هستند (Heard & Rubin-Delanchy, 2018):

 

1.روش فیشر[1]:

رابطۀ‎ (1)

 

 

  1. روش پیرسون[2]:

رابطۀ (2)

 

 

  1. روش جورج[3]:

رابطۀ‎ (3)

 

 

  1. روش ادینگتون[4]:

رابطۀ‎ (4)

 

 

  1. روش تیپت[5]:

رابطۀ‎ (5)

 

 

  1. روش استافر[6]:

رابطۀ‎ (6)

 

 

که در آن  تابع توزیع تجمعی نرمال استاندارد است. در برخی شرایط، می‌توان وزن‌های متفاوتی را به p-value هایی نسبت داد که در فرا تحلیل ترکیب می‌شوند؛ برای مثال، اگر اندازه‌های نمونۀ مطالعات به‌طور چشمگیری متفاوت باشند، وزن‌های  ممکن است متناسب با اندازۀ نمونۀ مربوطه یا ریشۀ مربع آن‌ها انتخاب شود. روش استافر اغلب در حضور وزن‏های مربوط به هر مطالعه بر روش‏های دیگر ترجیح داده می‏شود. این روش در رابطۀ 7 ارائه شده است (Heard & Rubin-Delanchy, 2018):

 

رابطۀ‎ (7)

 

 

در این پژوهش از آنجایی که اندازۀ نمونۀ مطالعات مختلف متفاوت است، به پیروی از روش استافر وزنی با در نظر گرفتن اندازۀ نمونۀ مطالعات در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه مطالعات موردبررسی از نوع همبستگی بوده و در بیشتر آنها آمارۀ گزارش شده است و p-value مطالعات در دسترس نیست، به پیروی از کوهن (1977)، روزنتال و دیماتئو (2001)، کارد (2015) و دیگر مطالعات انجام‌شده آمارۀ مطالعات استخراج شده است و بر مبنای آن به محاسبۀ اندازۀ اثر توجه می‏شود.

منظور از اندازۀ ‌اثر، معیار اندازه‏گیری قوت اثر یا رابطۀ بین دو متغیر است (Graham & Harvey, 2001). مقیاس و آمارۀ این معیار، مستقل از مطالعات صورت‌گرفته است و برای ترکیب نتایج مطالعات و مقایسۀ آنها با یکدیگر استفاده می‌شود. اندازۀ ‌اثر محاسبه‌شده در این پژوهش اندازۀ ‌اثر r بوده است. رابطۀ اندازۀ ‌اثر r به‌صورت رابطۀ 8 است. برای هر یک از روابط شناسایی‌شده در قالب مدل مفهومی پژوهش، اندازۀ اثر به‌صورت جداگانه محاسبه و گزارش شده است (Cohen, 1977; Rosenthal & DiMatteo, 2001; Card, 2015):

 

رابطۀ (8)

 

 

که در آن  اندازۀ اثر مطالعۀ  ام،  آمارۀ آزمون ضریب متغیر مستقل، درجۀ آزادی برابر با  و N اندازۀ نمونه است. بر این اساس برای هر آزمون در هر مطالعه، یک مقدار برای اندازۀ اثر به دست می‌آید. برای به دست آوردن اندازۀ اثرهای با توزیع نرمال از تبدیل Z فیشر در رابطۀ 9 استفاده شده است (Hedges & Olkin, 1985; Lipsey & Wilson, 2001; Card, 2015):

 

رابطۀ (9)

 

 

که در آن  اندازۀ اثر با توزیع نرمال مطالعۀ  ام و  اندازۀ اثر مطالعۀ  ام است. برای به دست آوردن مقدار اندازۀ اثر مشترک مطالعات مختلفی که در یک گروه قرار می‌گیرند، میانگین اندازۀ اثرها با توزیع نرمال [7] با روش فرا تحلیل هجز و اولکین[8] (HOMA) محاسبه شده است. میانگین اندازۀ اثرها از طریق رابطۀ 10 محاسبه شده است (Hedges & Olkin, 1985; Geyer-Klingeberg et al, 2020; Card, 2015):

 

رابطۀ (10)

 

رابطۀ (11)

 

رابطۀ (12)

 

 

که در آن اندازۀ اثر مشترک با توزیع نرمال،  وزن مطالعۀ  ام،  واریانس مطالعۀ  ام و N اندازۀ نمونه است. درنهایت، اندازۀ اثر مشترک محاسبه‌شده برای اینکه قابل‌تفسیر باشد، بر مبنای رابطۀ 13 مجدد به r تبدیل شده است (Hedges & Olkin, 1985; Lipsey & Wilson, 2001; Card, 2015):

رابطۀ (13)

 

 

که در آن  اندازۀ اثر مشترک است.

  1. ارزیابی واگرایی موجود در اندازۀ اثرهای مشترک: در این مرحله همگنی و ناهمگی موجود در اندازه‏های اثر بررسی شده است. به این منظور از آزمون‏های همگنی Q و 2I‏ استفاده شده است. آمارۀ ناهمگنی Q به‌صورت رابطۀ 14 است (Hedges & Olkin, 1985; Lipsey & Wilson, 2001; Card, 2015; Cochran, 1954):

 

رابطۀ (14)

 

 

که در آن  آمارۀ ناهمگنی و  تعداد مطالعات است؛ در حالی که آمارۀ آزمون Q در نتیجه‏گیری دربارۀ ناهمگن‌بودن مجموعه‏ای از اندازۀ اثرها در فرا تحلیل مفید است؛ اما نشان نمی‏دهد که اندازۀ اثرها چقدر ناهمگن است (با ناهمگنی صفر نشان‌دهندۀ همگنی است). یک شاخص مفید دیگر برای بررسی ناهمگنی در فرا تحلیل 2I است. شاخص 2I به‌صورت رابطۀ 15 محاسبه شده است (Higgins & Thompson, 2002; Huedo-Medina et al, 2006; Card, 2015):

 

رابطۀ (15)

 

 

که در آن 2I شاخص آزمون ناهمگنی است.

  1. قوت رابطۀ دو متغیر: در این مرحله قوت رابطۀ متغیرهای مستقل و وابسته ارزیابی می‏شود. در روش فرا تحلیل به‌منظور آزمون فرضیه‏ها ابتدا آزمون ناهمگنی اندازۀ اثر بررسی می‌شود. در صورت همگن‌بودن از الگوی اثرات ثابت و در صورت ناهمگنی از الگوی تصادفی استفاده خواهد شد؛ همچنین در صورتی که میانگین اندازۀ اثر مثبت باشد، رابطۀ بین دو متغیر، مثبت خواهد بود و در صورتی که منفی باشد، رابطۀ بین دو متغیر منفی است. به‌منظور تفسیر اندازۀ اثر نیز اغلب مقادیر کمتر از 1/0 (بزرگ‌تر از 1/0-) را کوچک، مقادیر بین 1/0 تا 3/0 (بین 1/0- تا 3/0-) را متوسط و بیشتر از 3/0 (کوچک‌تر از 3/0-) را بزرگ تفسیر می‏کنند (Bronestein et al, 2004).

 

یافته‏ها

همان‌طور که بیان شد، از میان 422 مقالۀ استخراج شده با توجه به معیارهای غربال مقاله‌ها درنهایت، 102 مقاله قابل‌بررسی در فرایند فرا تحلیل است. بعد از بررسی این مقاله‌ها 153 عامل مختلف استخراج شد که در پژوهش‏های مختلف تأثیر آنها بر بازدۀ سهام بررسی شده است. با توجه به اینکه برای بیشتر این عوامل تعداد مقالات در دسترس کم است، تنها عواملی که حداقل در پنج مقاله بررسی شده باشد، در نظر گرفته شده است. براساس رویکرد فرا تحلیل برای آزمون این فرضیه باید سطح معناداری، آمارۀ آزمون، فاصلۀ اطمینان و میانگین وزنی اندازۀ ‌‏اثر همۀ مطالعات محاسبه و گزارش شود. این آزمون توسط نرم‌افزار CMA انجام شده و نتایج آن در جدول (2) ارائه شده است.

در رویکرد فرا تحلیل برای آزمون فرضیه‏های پژوهش ابتدا به آزمون همگنی اندازۀ ‌اثر توجه می‏شود تا براساس آن نوع مدل محاسبۀ اندازۀ‌ اثر تجمعی تعیین شود. در صورت همگنی داده‏ها از مدل اثرات ثابت و در صورت ناهمگنی از مدل اثرات تصادفی استفاده می‏شود. طبق توضیحات ارائه‌شده، برای آزمون فرضیه‏های پژوهش ابتدا همگنی اندازۀ ‌اثر مطالعات بررسی می‏شود. برای تشخیص ناهمگنی از آزمون‏های Q و I2 استفاده شده است.

 

جدول (2) نتایج پژوهش

Table (2) Research results

عامل

میانگین وزنی اندازۀ ‏اثر

فاصلۀ اطمینان

آزمون فرض صفر

آزمون ناهمگنی

نتیجه

حد پایین

حد بالا

آزمون Z

سطح معناداری

آزمون Q

سطح معناداری

آمارۀ I2

نسبت سود به فروش

23/0

15/0-

55/0

17/1

24/0

20/186

00/0

85/97

رد

نسبت قیمت به سود

19/0

01/0-

39/0

84/1

06/0

63/259

00/0

30/97

رد

سود هر سهم

47/0

20/0

68/0

20/3

00/0

45/134

00/0

28/96

تأیید

جریان‏های نقدی عملیاتی

16/0

08/0

24/0

94/3

00/0

74/42

00/0

60/76

تأیید

خالص دارایی‏های عملیاتی

35/0

21/0

48/0

85/4

00/0

83/709

00/0

74/97

تأیید

نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار

00/0

09/0-

10/0

12/0

90/0

69/427

00/0

40/96

رد

اقلام تعهدی

03/0-

14/0-

07/0

65/0-

51/0

81/47

00/0

63/91

رد

اندازۀ شرکت

03/0

07/0-

14/0

64/0

51/0

38/1964

00/0

67/98

رد

سود عملیاتی

18/0

07/0

28/0

35/3

00/0

81/129

00/0

29/92

تأیید

بازدۀ بازار

12/0

00/0

24/0

09/2

03/0

67/52

00/0

40/92

تأیید

بازدۀ دارایی‏ها

02/0-

43/0-

39/0

09/0-

92/0

66/1950

00/0

48/99

رد

ریسک سیستماتیک

11/0

03/0-

26/0

54/1

12/0

91/242

00/0

29/96

رد

کیفیت سود

41/0

04/0

68/0

17/2

03/0

87/7920

00/0

84/99

تأیید

ارزش‌افزودۀ اقتصادی

64/0

44/0-

96/0

21/1

22/0

74/4436

00/0

91/99

رد

جریان‏های نقد ناشی از فعالیت‏های تامین مالی

01/0-

52/0-

51/0

03/0-

97/0

28/2641

00/0

62/99

رد

بازدۀ حقوق صاحبان سهام

50/0

28/0

67/0

21/4

00/0

52/31

00/0

31/87

تأیید

منبع: یافته‌های پژوهش

 

براساس نتایج، سطح معناداری آمارۀ Q برای تمامی عوامل موردبررسی تا دو رقم اعشار صفر به دست آمده است؛ بنابراین در سطح معناداری 1 درصد ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات تأیید می‌شود. درنتیجه با توجه به ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات از مدل اثرات تصادفی استفاده شده است. به‌علاوه، مقدار آمارۀ I2 برای تمامی عوامل بیشتر از 70 است که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. به‌منظور رد و تأیید تأثیر هر یک از عوامل از مقدار آمارۀ Z و سطح معناداری استفاده شده است.

دربارۀ تأثیر نسبت سود به فروش بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 85/97 به دست آمده است که نشان می‏دهد، ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 17/1 و سطح معناداری 24/0 است؛ بنابراین در سطح 1 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و نسبت سود به فروش بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 23/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر نسبت قیمت به سود بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 30/97 به دست آمده که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 84/1 و سطح معناداری 06/0 است و در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر ندارد؛ بنابراین نسبت قیمت به سود بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ اثر برابر با 19/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر سود هر سهم بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 28/96 به دست آمده که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 20/3 و سطح معناداری 00/0 است؛ بنابراین در سطح 1 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و سود هر سهم بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ اثر برابر با 47/0 و بین 3/0 تا 8/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین انداز‏ۀ اثر در سطح متوسط قرار دارد. دربارۀ تأثیر جریان‏های نقدی عملیاتی مقدار آمارۀ I2 برابر با 60/76 به دست آمده است که نشان از آن دارد که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالاست. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 94/3 و سطح معناداری 00/0 است؛ بنابراین در سطح 1 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و جریان‏های نقد عملیاتی بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ‌ اثر برابر با 16/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازه‏‌ اثر در سطح کوچک قرار دارد.

دربارۀ تأثیر خالص دارایی‏های عملیاتی مقدار آمارۀ I2 برابر با 74/97 به دست آمده است که نشان از آن دارد که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 85/4 و سطح معناداری 00/0 است؛ درنتیجه در سطح 1 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و خالص دارایی‏های عملیاتی بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 35/0 و بین 3/0 تا 8/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ ‏‌اثر در سطح متوسط قرار دارد. دربارۀ تأثیر نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار مقدار آمارۀ I2 برابر با 40/96 به دست آمده که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 12/0 و سطح معناداری 90/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 00/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر اقلام تعهدی بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 63/91 به دست آمده است که نشان از آن دارد که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 65/0- و سطح معناداری 51/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و اقلام تعهدی بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 03/0- و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر اندازۀ شرکت بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 67/98 به دست آمده که حاکی از آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 64/0 و سطح معناداری 51/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و اندازۀ شرکت بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 03/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ اثر در سطح کوچک قرار دارد.

دربارۀ تأثیر سود عملیاتی بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 29/92 به دست آمده که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 35/3 و سطح معناداری 00/0 است؛ بنابراین در سطح 1 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و سود عملیاتی بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 18/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر بازدۀ بازار بر سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 40/92 به دست آمده که حاکی از آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 09/2 و سطح معناداری 03/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و بازدۀ بازار بر سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 12/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر بازدۀ دارایی‏ها بر سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 48/99 به دست آمده که نشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 09/0- و سطح معناداری 92/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و بازدۀ دارایی‏ها بر سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 02/0- و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر ریسک سیستماتیک بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 29/96 به دست آمده که حاکی از آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 54/1 و سطح معناداری 12/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و ریسک سیستماتیک بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 11/0 و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح کوچک قرار دارد.

دربارۀ تأثیر کیفیت سود بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 84/99 به دست آمده که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 17/2 و سطح معناداری 03/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر وکیفیت سود بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 41/0 و بین 3/0 تا 8/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح متوسط قرار دارد. دربارۀ تأثیر ارزش‌افزودۀ اقتصادی بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 91/99 به دست آمده است که نشان می‏دهد، ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 21/1 و سطح معناداری 22/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و ارزش‌افزودۀ اقتصادی بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 64/0 و بین 3/0 تا 8/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح متوسط قرار دارد. دربارۀ تأثیر جریان‏های نقدی ناشی از فعالیت‏های تأمین مالی بر بازدۀ سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 62/99 به دست آمده است که نشان از آن دارد که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 03/0- و سطح معناداری 97/0 است؛ بنابراین در سطح 5 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر و جریان‏های نقدی ناشی از فعالیت‏های تأمین مالی بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری ندارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 01/0- و کمتر از 3/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ اثر در سطح کوچک قرار دارد. دربارۀ تأثیر بازدۀ حقوق صاحبان سهام بر سهام مقدار آمارۀ I2 برابر با 31/87 به دست آمده که نشان‌دهندۀ آن است که ناهمگنی اندازۀ ‏اثر مطالعات در سطح بالا قرار دارد. از طرفی، مقدار آمارۀ Z برابر با 21/4 و سطح معناداری 00/0 است؛ بنابراین در سطح 1 درصد مقدار اندازۀ اثر تفاوت معناداری با صفر دارد و فرضیۀ شانزدهم پژوهش تأیید می‏شود؛ بدین معنی که بازدۀ حقوق صاحبان سهام بر بازدۀ سهام تأثیر معناداری دارد. میانگین وزنی اندازۀ ‌اثر برابر با 50/0 و بین 3/0 تا 8/0 است. پس می‎توان نتیجه گرفت که میانگین اندازۀ‏‌ اثر در سطح متوسط قرار دارد.

سوگیری انتشار در فرا تحلیل اصطلاحی به این معناست که نتایج یک پژوهش با رویکرد فرا تحلیل که تنها بخشی از مطالعات حیطۀ موردبررسی را بازنگری کرده ‌است، از پژوهش‌های در نظر گرفته‌نشده تأثیر می‌پذیرد. درواقع، چنانچه نتایج یک پژوهش با رویکرد فرا تحلیل متفاوت با زمانی باشد که از تمامی پژوهش‌های یک حیطه استفاده شود، به‌اصطلاح گفته می‌شود، پژوهش دارای سوگیری انتشار است و به نتایج حاصل‌شده تکیه نمی‌شود (Rothstein et al, 2005). روش‌های متعددی برای ارزیابی سوگیری انتشار وجود دارد. دو روش پرکاربرد آن، نمودار فانل (قیفی) و روش N ایمن از خطاست.

ساده‌ترین و معمول‌ترین روش شناسایی تورش و خطا استفاده از نمودار فانل (قیفی) است که از حجم نمونه و اندازۀ اثرها برای ترسیم آن استفاده می‌شود. چنانچه نمودار متقارن باشد و حول اندازۀ ‌اثر مداخله (محور عمودی در وسط شکل) با افزایش اندازۀ نمونۀ مقدار پراکندگی مشاهدات کاهش یابد، تورش انتشار وجود ندارد. درواقع، مطالعاتی که خطای استاندارد پایین دارند و در بالای قیف جمع می‌شوند، بدون سوگیری خواهند بود و اگر بیشتر مطالعات در پایین نمودار به شکل نامتقارن پراکنده شوند، خطای استاندارد و درنتیجه سوگیری انتشارات پژوهش افزایش می‌یابد (Sterne & Egger, 2005). شکل (1) و (2) نشان‌دهندۀ نمودار فانل در دو حالت استفاده از خطای استاندارد و شاخص دقت برای بررسی پراکندگی اندازۀ اثرهای پژوهش است.

 

 

 

شکل (1) نمودار قیفی خطای استاندارد براساس Z فیشر

Figure (1) Funnel plot of standard error by Fisher`s Z

 

 

شکل (2) نمودار قیفی دقت استاندارد براساس Z  فیشر

Figure (2) Funnel plot of precision by Fisher`s Z

 

همان‌طور که در این دو شکل مشخص است، بیشتر مطالعات مورداستفاده در بالای نمودار به شکل متقارن پراکنده هستند که نشان‌دهندۀ عدم سوگیری انتشار در این پژوهش است. نقاط مشکی حاکی از مشاهدات گمشده‌ای است که به ایجاد تقارن کامل شکل منجر خواهد شد. تعداد این نقاط نسبت به نقاط سفید (مشاهدات استفاده شده) اندک است. اندک‌بودن تعداد نقاط سفید نسبت‌به نقاط مشکی نشان دیگری برای عدم سوگیری چشمگیر در این پژوهش است.

آزمون روش N ایمن از خطا تعداد مشاهدات گمشده با اندازۀ اثر میانگین صفر را محاسبه می‌کند که لازم است، به تحلیل اضافه شود و مقدار میانگین وزنی اندازۀ اثر را ازلحاظ آماری بی‌معنی (به شکل معنادار برابر با صفر) کند (Becker, 2005). جدول (3) نشان‌دهندۀ نتایج روش N ایمن از خطا برای سوگیری پژوهش است.

 

جدول (3) نتایج روش N ایمن از خطا

Table (3) Results of fail-safe N method

شرح

مقدار

آمارۀ Z برای مطالعات مشاهده‌شده

96257/45

سطح اطمینان برای مطالعات مشاهده‌شده

0000/0

آلفا

05/0

آمارۀ Z برای آلفا

95996/1

تعداد مشاهدات

168

تعداد مطالعات گمشده با میانگین اندازۀ اثر صفر برای رساندن سطح اطمینان به آلفا

2222

منبع: یافته‌های پژوهش

 

همان‌طور که در جدول (3) مشخص است، باید 2222 مشاهده با اندازۀ اثر صفر دربارۀ تأثیر عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام ایجاد شود تا معناداری تأثیر عوامل را در سطح اطمینان 95 درصد به نتیجۀ غیر معنادار تبدیل کند. درواقع، با این تعداد مشاهده با میانگین اندازۀ اثر صفر مقدار سطح اطمینان برای آمارۀ Z مطالعات مشاهده‌شده به مقدار آلفا (05/0) می‌رسد. این موضوع نشان‌دهندۀ دقت و صحت بالای نتایج پژوهش و احتمال بسیار پایین برای صفربودن اندازۀ اثر واقعی است.

 

نتیجه‏گیری و پیشنهادها

هدف اصلی از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام با استفاده از رویکرد فرا تحلیل بود. به این منظور سؤال پژوهش به شرح زیر تدوین شد: براساس فرا تحلیل کدام یک از متغیرهای بررسی‌شده در ادبیات بر بازدۀ سهام اثرگذار است؟ از میان 422 مقالۀ استخراج‌شده با توجه به معیارهای غربال مقالات درنهایت 102 مقالۀ قابل‌بررسی در فرایند فرا تحلیل بود. بعد از بررسی این مقالات درنهایت 153 عامل مختلف استخراج شدند که در پژوهش‏های مختلف تأثیر آنها بر بازدۀ سهام بررسی شد. درنتیجه 16 عامل تحلیل شد.

با توجه به نتایج حاصل از پژوهش در پاسخ به سؤال پژوهش دربارۀ عوامل مؤثر بر بازده سهم گفته می‌شود، از میان عوامل بررسی‎شده سود هر سهم، جریان نقد عملیاتی، خالص دارایی‏های عملیاتی، سود عملیاتی، بازدۀ بازار، کیفیت سود و بازدۀ حقوق صاحبان سهام بر سهام اثرگذار هستند؛ بنابراین سرمایه‏گذاران می‏توانند در تصمیم‏گیری‏های خود این عوامل را در نظر داشته باشند. در شکل (1) عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام ارائه شده است.

 

 

 

بازدۀ سهام

سود هر سهم

جریان نقد عملیاتی

خالص دارایی‏های عملیاتی

سود عملیاتی

بازدۀ بازار

کیفیت سود

بازدۀ حقوق صاحبان سهام

شکل (3) عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام

Figure (3) Factors affecting stock returns

 

در پژوهش‏های مشابه پژوهشگر عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام را انتخاب کرده و فقط عوامل منتخب را در قالب دسته‏بندی‏های کلی مورد آزمون قرار داده است؛ در حالی که در این پژوهش در قالب مطالعه‏ای جامع‏تر تمامی عواملی که تأثیر آنها در مطالعات مختلف بر بازدۀ سهام آزمون شده، به‌طور مجزا بررسی شده است تا الگوی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام توسعه داده شود. در این پژوهش فرا تحلیل تأثیر عوامل نسبت سود به فروش، سود هر سهم، سود عملیاتی، بازدۀ دارایی‏ها، کیفیت سود و ارزش‌افزودۀ اقتصادی بر بازدۀ سهام بررسی شد؛ در حالی که در پژوهش‏های مشابه این عوامل تحلیل نشده بود. از میان این عوامل نتایج نشان‌دهندۀ تأثیر سود هر سهم، سود عملیاتی و کیفیت سود بر بازدۀ سهام است؛ بنابراین الگوی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام با شناسایی این عوامل توسعه داده شده است. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش به سرمایه‏گذاران و فعالان بازار سرمایه پیشنهاد می‏شود، به‌منظور پیش‏بینی بازدۀ سهام به متغیر سود هر سهم به‎عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر بازار سهام توجه داشته باشند. سود هر سهم نشان‌دهندۀ عملکرد شرکت ازلحاظ سودآوری بوده و ازلحاظ رویکرد تحلیلی جزء متغیرهای تحلیل بنیادی است. به تحلیلگران و سرمایه‏گذاران پیشنهاد می‏شود، به‌منظور پیش‏بینی بازدۀ سهام به این متغیر توجه داشته باشند. از دیگر عوامل اثرگذار بر بازدۀ سهام به جریان نقد عملیاتی و خالص دارایی‏های عملیاتی اشاره می‎شود؛ بنابراین به سرمایه‏گذاران پیشنهاد می‏شود، به‎منظور انتخاب سهام برای سرمایه‏گذاری، عملیات شرکت و به‌طور خاص اقلام مربوط به جریان نقد و خالص دارایی‏های عملیاتی شرکت را بررسی کنند. بازدۀ بازار ازجمله عوامل دیگری است که بر سهام اثرگذار است؛ بنابراین به سرمایه‏گذاران پیشنهاد می‏شود، برای تخمین تغییرات ارزش سهم به تغییرات بازدۀ بازار توجه داشته باشند. بر مبنای یافته‏های پژوهش کیفیت سود دیگر عامل اثرگذار بر بازدۀ سهام است. تداوم و تکرارپذیری سود، شفافیت و در حال رشد بودن سود، انعکاس واقعیت اقتصادی شرکت و ... موضوعات مطرح دربارۀ کیفیت سود است که به سرمایه‏گذاران پیشنهاد می‏شود، در بررسی سهام مختلف موردتوجه قرار دهند؛ همچنین از میان نسبت‏های مالی موردبررسی در این پژوهش بازدۀ حقوق صاحبان سهام بر سهام اثرگذار بوده است؛ بنابراین به سرمایه‏گذاران پیشنهاد می‏شود، برای انتخاب سهام و بررسی تغییرات ارزش آن به این نسبت توجه داشته باشند که متمرکز بر سود خالص و حقوق صاحبان سهام شرکت است. به‌طور کلی از آنجایی که بیشتر عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام بر مبنای این پژوهش مرتبط با گزارش‌های مالی شرکت و به تعبیر دیگر وضعیت مالی و عملکرد شرکت هستند، در نظر گرفتن این عوامل به‌منظور بررسی فرصت‏های سرمایه‏گذاری موردتوجه قرار می‌گیرد. در این پژوهش عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام بررسی شد؛ در حالی که در بسیاری از مطالعات عوامل مؤثر بر بازدۀ شاخص کل یا شاخص صنایع و ... بررسی شده است. اجرای پژوهش‏های مشابه بر مبنای رویکرد فرا تحلیل به‌منظور بررسی عوامل مؤثر بر بازدۀ این شاخص‏ها در نظر گرفته می‌شود. علاوه ‏بر این، با توجه به کاربردهای و مزایای رویکرد فرا تحلیل از این رویکرد در موضوعات و حوزه‏های مختلف رشتۀ مالی در ابعاد مختلف استفاده می‌شود. در رابطه با محدودیت‏های پژوهش گفته می‌شود، با وجود اینکه تعداد عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام در مطالعات بررسی‌شده بسیار زیاد است، فراوانی عوامل در مطالعات مختلف زیاد نیست و این امر باعث نبودِ کفایت تعداد مشاهدات در بررسی برخی عوامل مؤثر بر بازده سهام می‏شود؛ همچنین در بسیاری از مطالعات عوامل مؤثر بر بازدۀ شاخص، صنایع و ... بررسی شده یا به مقایسۀ مدل‏های مختلف توجه کرده است که با توجه به موضوع پژوهش و ارزشمندی برخی از آنها، قابل استفاده در پژوهش نبوده است. اندازۀ اثر مهم‌ترین و معروف‌ترین اصطلاح مورداستفاده در رویکرد فرا تحلیل است. اجرای روش فرا تحلیل نیازمند اندازۀ اثر است. در بعضی از پژوهش‏ها اطلاعات موردنیاز برای محاسبۀ اندازۀ اثر گزارش نشده است و قابل‌استفاده نبوده‏اند؛ بنابراین پژوهش‌گر مجبور شد، پژوهش‌های مذکور را با وجود ارزشمندی برخی از آنها، از جامعۀ آماری خود حذف کند.

 

[1]. Fisher

[2]. Pearson

[3]. George

[4]. Edgington

[5]. Tippett

[6]. Stouffer

[7]. Normally-distributed mean effect sizes

[8]. Hedges and Olkin-type meta-analysis (HOMA)

مراجع

منابع فارسی
ابزری، مهدی.، کبیری‏پور، وحید. و سهیلی، سیروس. (1392). تحلیل تأثیر نقدشوندگی بر بازدۀ سهام با کنترل سبک‌های سرمایه‌گذاری: رویکردی جدید با معیاری چند بعدی. دانش حسابداری، 4(15)، 103-79.
انصاری، عبدالمهدی.، یوسف‏زاده، نسرین. و زارع، زهرا. (1394). بررسی هم‌زمان عوامل مؤثر بر ساختار سرمایه و بازدۀ سهام در شرکت‏های پذیرفته‎شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 7(25)، 27-12.‎
تقوی، مهدی. و آقامحمدی، جواد. (1391). سنجش رابطۀ بین تکنیک‌های ارزشیابی نسبی (P/S , P/BV , P/E) و اهرم اقتصادی با بازدۀ سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 5(14)، 102-95.
تقوی، مهدی. و بیابانی، شاعر. (1382). اثرات تغییر نرخ ارز بازار آزاد و جریان نقد آتی بر ارزش سهام شرکت‏های سهامی عام پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهشنامۀ اقتصادی، 3(11)، 37-13.
دستگیر، محسن. و شریفی مبارکه، رسول. (1390). بررسی رابطۀ بین جریان‏های نقدی با بازدۀ سهام شرکت‏ها. حسابرس، 52، 5-1.
رحمانی، علی. و تجویدی، الناز. (1384). رابطه تجربی متغیرهای حسابداری و بازار با بازدۀ سهام. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 3(11)، 246-227.
رضازاده، جواد. و ‌آشتاب، علی. (1389). رابطۀ دقت پیش‌بینی سود و بازدۀ سهام شرکت‌های جدید‌الورود به بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشنامۀ اقتصاد کلان، 10(37)، 76-55.
سیرانی، محمد.، حجازی، رضوان. و کشاورز، ملیحه. (1389). مطالعه تأثیر ریسک نقدشوندگی و سایر عوامل مؤثر بر بازده‌‌های مقطعی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‏های حسابداری مالی، 3(1)، 124-113.
عربصالحی، مهدی.، سعیدی، علی. و عابدی‌اونجی، علی اکبر. (1390). بررسی رابطۀ بین خالص دارایی‌های عملیاتی و بازدۀ سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پیشرفت‏های حسابداری، 5(3)، 112-89.
عسگرنژاد نوری، باقر. (1397). عوامل مؤثر در بازدۀ سهام شرکت‏های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران: رویکرد فرا تحلیل. مدیریت دارایی و تأمین مالی، 6(20)، 50-29.
عسگرنژاد نوری، باقر.، صنایعی، علی.، فتحی، سعید. و کاظمی، علی. (1393). فرا تحلیل نقش تعدیل‏کنندۀ ویژگی‏های نمونه در ارتباط بین فعالیت‏های بازاریابی و عملکرد سازمانی. پژوهش‏های مدیریت در ایران، 18(1)، 170-151.
عسگرنژاد نوری، باقر. و سلطانی، مهدی. (1394). طراحی مدل پیش‏بینی ورشکستگی با به‌کار‌گیری متغیرهای حسابداری، بازار و اقتصاد کلان (مطالعۀ موردی: بورس اوراق بهادار). مطالعات مدیریت، 9(1)، 147-125.
قائمی، محمد حسین.، ‌جمال لیوانی، علی. و ده‌بزرگی، سجاد. (1387). کیفیت سود و بازدۀ سهام شرکت‌ها.  بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 15(3)، 88-71.
محبی، شیرین. (1400). بررسی ارتباط بین مومنتوم و ریسک سیستماتیک با بازدۀ مازاد. نشریه پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، 5(15)، 44-31.
نمازی، محمد. و رستمی، نورالدین. (1385). بررسی رابطۀ بین نسبت‌های مالی و نرخ بازدۀ سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 13(2)، 127-105.‎
ولی زاده لاریجانی، اعظم. و بهبهانی نیا، پریسا سادات. (1397). بررسی تجربی عوامل مؤثر بر بازدۀ سهام: جنبه‏‌های مختلف اثرگذار بر تصمیم‌گیری. دانش حسابداری مالی، 5(4)، 102-69.
 
References
Abzari, M., Kabiripour, V., & Soheili, S. (2013). Analyzing the effect of liquidity on stock return with control of investment styles: A new approach with multidimensional criteria. Journal of Accounting Knowledge, 4(15), 79-103. (In Persian).
Ansari, A., Yousefzadeh, N., & Zare, Z. (2015). The investigation of co-determination of capital structure and stock returns in listed companies in Tehran Stock Exchange (TSE). Accounting and Auditing Research, 7(25), 12-27. (In Persian).
Arabsalehi, M., Saeeidi, A., & Abedi Avanji, S. A. A. (2012). An Investigation of the relationship between Net Operating Assets and Stock Returns of Listed Companies in Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting Advances, 3(2), 89-112. (In Persian).
Arouri, M. E. H., Lahiani, A., & Nguyen, D. K. (2015). World gold prices and stock returns in China: Insights for hedging and diversification strategies. Economic Modelling, 44, 273-282.
Asgarnezhad Nouri, B. (2018). Factors affecting stock return of firms listed in Tehran Stock Exchange: Meta-analysis approach. Journal of Asset Management and Financing, 6(1), 29-50. (In Persian).
Asgarnezhad Nouri, B., & Soltani, M. (2016). Designing a bankruptcy prediction model based on account, market and macroeconomic variables (Case study: Cyprus Stock Exchange). Iranian Journal of Management Studies, 9(1), 125-147. (In Persian).
Asgarnezhad Nouri, B., Sanayei, A. Fathi, S., & Kazemi, A. (2014). Meta-analysis of the mediating role of sample characteristics in the relationship between marketing activities and organizational performance. Management Research in Iran, 18(1), 151-169. (In Persian).
Bauer, R., Cosemans, M., & Schotman, P. C. (2010). Conditional asset pricing and stock market anomalies in Europe. European Financial Management, 16(2), 165-190.
Becker, B. J. (2005). Failsafe N or file-drawer number. In Hannah, R. Rothestein, R. Alexander, J. S. & Borenstain, M. Publication bias in meta-analysis: Prevention, assessment and adjustments. Willey.
Bertuah, E., & Sakti, I. (2019). The financial performance and macroeconomics factors in forming stock return. Journal Risk Management Dan Bisnis(JRMB), 4(S1), 511 - 522.
Bird, R., Reddy, K., & Yeung, D. (2014). The relationship between uncertainty and the market reaction to information: Is it influenced by stock-specific characteristics? International Journal of Behavioural Accounting and Finance, 4(2), 113-132.
Bronestein, M., Hedges, L., Higgins, J., & Rothstein, H. (2004). Comprehensive meta-analysis manual. Available at: www.meta- analysis.com /downloads/meta-analysis-manual.pdf.
Büyükşalvarci, A. (2010). The Effects of Macroeconomics Variables on Stock Returns: Evidence from Turkey. European Journal of Social Sciences, 14(3), 404-416.
Capon, N., & Farley, J. U., & Hoenig, S. (1990). Determinants of financial performance: A meta-analysis. Management Science, 36(10), 1143-1159.
Card, N. A. (2015). Applied meta-analysis for social science research. Guilford Publications.
Chhajer, P., Mehta, V., & Gandhi, V. (2020). Factors influencing stock returns: Evidence from national stock exchange, India. International Journal of Management, 11(5), 631-643.
Chuang, W. I., Liu, H. H., & Susmel, R. (2012). The bivariate GARCH approach to investigating the relation between stock returns, trading volume, and return volatility. Global Finance Journal, 23(1), 1-15.
Cochran, W. G. (1954). Some methods for strengthening the common x² tests. Biometrics, 10, 417–451.
Cohen, J. (1977). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Revised ed., New York: Academic Press.
Dastghir, M., & Sharifi Mobarake, R. (2011). Examining relationship between cash flows with stock return. Journal of Auditing, 52, 1-5. (In Persian).
Fama, E. F., & French, K. R. (1992). The cross-section of expected stock returns. Journal of Finance, 47(2), 427-465.
Fujimoto, A., & Masahiro, W. (2006). Time-varying liquidity risk and the cross section of stock returns. Available at: http://papers.ssrn.com/id=906327.
Geyer-Klingeberg, J., Hang, M., & Rathgeber, A. (2020). Meta-analysis in finance research: Opportunities, challenges, and contemporary applications. International Review of Financial Analysis, 71, 101524.
Ghaemi, M. H., Livani, A. J., & Dehbozorghi, S. (2008). Earning quality and stock return of firms. Journal of The Accounting and Auditing Review, 52, 71-88. (In Persian).
Graham, J. R., & Harvey, C. R. (2001). The theory and practice of corporate finance: Evidence from the field. Journal of Financial Economics, 60, 187-243.
Habib, A. (2008). The role of Accruals and cash flows in explaining security returns. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 17, 51-66.
Heard, N. A., & Rubin-Delanchy, P. (2018). Choosing between methods of combining-values. Biometrika, 105(1), 239-246.
Hearn, B. (2011). Size and liquidity effects in Japanese regional stock markets. Journal of the Japanese and International Economies, 25 (2), 157-181.
Hedges, L. V., & Olkin, I. (1985). Statistical methods for meta-analysis. Academic press, INC. New York.
Higgins, J. P., & Thompson, S. G. (2002). Quantifying heterogeneity in a meta‐analysis. Statistics in Medicine, 21(11), 1539-1558.
Hirshleifer, D., Kewei, H. & Siew, H. T. (2009). Accruals, cash flows, and aggregate stock returns. Journal of Financial Economics, 91 (3), 389-406.
Hsieh, S. (2014). The Causal relationships between stock returns, trading volume, and volatility. International Journal of Managerial Finance, 10(2), 218-240.
Huedo-Medina, T. B., Sánchez-Meca, J., Marín-Martínez, F., & Botella, J. (2006). Assessing heterogeneity in meta-analysis: Q statistic or I² index? Psychological Methods, 11(2), 193.
Hyde, S., & Sherif, M. (2010). Tests of the conditional asset pricing model: further evidence from the cross‐section of stock returns. International Journal of Finance & Economics, 15(2), 198-211.
Lam, K. S. K. (2002). The relationship between size, book-to-market equity ratio. Journal of Banking & Finance, 31(2), 455-475.
Lam, K. S., & Tam, L. H. (2011). Liquidity and asset pricing: Evidence from the Hong Kong stock market. Journal of Banking & Finance, 35(9), 2217-2230.
Lee, K. H. (2011). The world price of liquidity risk. Journal of Financial Economics, 99(1), 136-161.
Li, G. (2016). Growth options, dividend payout ratios and stock returns. Studies in Economics and Finance, 33(4), 638-659.
Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical Meta-analysis. SAGE Publication, international educational and professional publisher. London.
Lonkani, R., & Firth, M. (2005). The accuracy of IPO earnings forecasts in Thailand and their relationship with stock market valuation. Journal of Accounting and Business Research, 35, 269-286.
Malkiel, B., & Jun, D. (2009). The “value” effect and the market for Chinese stocks. Emerging Markets Review, 10(4), 227-241.
Markowitz, H. (1952). Portfolio selection. Journal of Finance, 7(1), 77-91.
Murthy, U., Anthony, P., & Vighnesvaran, R. (2017). Factors affecting kuala lumpur composite index (klci) stock market return in Malaysia. International Journal of Business and Management, 12(1), 122-132.
Namazi, M., & Rostami, N. (2006). Investigating the relationship between financial ratios and the rate of return on shares of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Accounting and Auditing Review, 13(2), 105-127. (In Persian).
Oskenbayev, Y., Yilmaz, M., & Chagirov, D. (2011). The impact of macroeconomic indicators on stock exchange performance in Kazakhstan. African Journal of Business Management, 5(7), 2985.
Rahmani, A., & Tajvidi, E. (2005). Empirical relationship between accounting/ market variables and stock return. Empirical Studies in Financial Accounting, 3(11), 227-246. (In Persian).
RezaZadeh, J., & Ashtab, A. (2010). The relationship between the accuracy of earning forecasts and stock returns of newly listed firms in Tehran Stock Exchange. Journal of Economics Science, 9(1), 55-76. (In Persian).
Rjoub, H., Türsoy, T., & Günsel, N. (2009). The effects of macroeconomic factors on stock returns: Istanbul Stock Market. Studies in Economics and Finance 26(1), 36-45.
Rosenthal, R., & DiMatteo, M. R. (2001). Meta-analysis: Recent developments in quantitative methods for literature reviews. Annual Review of Psychology, 52(1), 59-82.
Ross, S. A., Westerfield, R., & Jordan, B. D. (2008). Corporate finance. Tata McGraw-Hill Education.
Rothstein, H. R., Sutton, A. J., & Borenstein, M. (2005). Publication bias in meta-analysis. In Hannah, R. Rothestein, R. Alexander, J. S. & Borenstain, M. Publication bias in meta-analysis: Prevention, assessment and adjustments. Willey.
Sayrani, M., Hejazi, R., & Keshavarz, M. (2011). Study of the effects of liquidity risk and other effective factors on cross-sectional returns in Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research, 3(1), 113-124. (In Persian).
Schwenk, C. R., & Shrader, C. B. (1993). Effects of formal strategic planning on financial performance in small firms: A meta-analysis. Entrepreneurship Theory and Practice, 17(3), 53-64.
Sekandary, G., & Bask, M. (2023). Monetary policy uncertainty, monetary policy surprises and stock returns. Journal of Economics and Business, 106106.
Stajkovic, A. D., & Luthans, F. (2003). Behavioral management and task performance in organizations: Conceptual background, meta‐analysis, and test of alternative models. Personnel Psychology, 56(1), 155-194.
Sterne, J. A., & Egger, M. (2005). Regression methods to detect publication and other bias in meta-analysis. In Hannah, R. Rothestein, R. Alexander, J. S. & Borenstain, M. Publication bias in meta-analysis: Prevention, assessment and adjustments. Willey.
Taghavi, M., & Aghamohamadi, J. (2012). The relationship assessment between the relative valuation techniques (P/E, P/BV, P/S) and the economic leverage having stock yield in Tehran Stock Exchange. Financial Knowledge of Securities Analysis, 5(14), 95-102. (In Persian).
Taghavi, M., & Biyabani, S. (2003). The effects of free market exchange rate changes and future cash flows on the value of shares of public companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Economics Research, 3(10), 13-38. (In Persian).
Valizadeh L. A., & Behbahaninia, P. S. (2019). Investigation of effective items on stock return: Different aspects effecting on decision making. Financial Accounting Knowledge, 5(4), 69-102. (In Persian).
Wade, K., & May, A. (2013). GDP growth and equity market returns. Schroder Investment Management North America Inc.
Xiao, J., & Wang, Y. (2022). Good oil volatility, bad oil volatility, and stock return predictability. International Review of Economics & Finance, 80, 953-966.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار