نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مدیریت کسب و کار، دانشکده علوم مالی، مدیریت و کارآفرینی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
2 استادیار، گروه مدیریت کسب و کار، دانشکده علوم مالی، مدیریت و کارآفرینی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Funding in the healthcare supply chain has always faced challenges, and the challenges of this industry have increased due to inflation and the government's financial problems. One of the most important methods of financing in the healthcare supply chain is a public-private partnership, therefore it is important to identify the drivers of this method of financing. According to the research gap in the field of identification of drivers in this supply chain, modeling, and analysis of their scenario, this study has been carried out to cover this research gap. This research has been done in two qualitative and quantitative stages. In the qualitative stage, with semi-structured interviews and thematic analysis, drives were identified, and in the quantitative stage, using a researcher-made questionnaire and fuzzy cognitive map, modeling, and scenario analysis of drives were done. The results of the qualitative stage show 23 drives that were grouped into 8 categories. The results of the fuzzy cognitive map indicate the independence of the ‘risk transfer’ drive, the dependence on the ‘profit’ drive, and the highest degree of centrality of the ‘hardware upgrade’ drive. The analysis of forward and backward scenarios shows the high importance of ‘asset management and financing’ and ‘infrastructure improvement’ drivers. According to the findings of the research, it is suggested to formulate a road map for the development of infrastructures, pay according to the quality, and determine the correction factor for the improvement of important drivers.
کلیدواژهها [English]
تأمین مالی برای بقای هر کسبوکاری ضروری است. این موضوع در بخش سلامت اهمیت ویژهتری دارد؛ زیرا بر اقتصاد کشورها تأثیر زیادی دارد (Mahuni, 2023) درنتیجه، بهطور فزایندهای مورد توجه قرار گرفته است (Ivanova, 2022). تأمین مالی ازطریقِ دولت از مهمترین شیوههای تأمین مالی بخش سلامت در ایران است. این شیوۀ تأمین مالی دو جنبۀ بسیار مهم دارد؛ مورد اول، وابستگی کشورهای اپک، بهویژه ایران، به قیمت و میزان فروش نفت است. مواردی از این کاهش قیمت در سالهای قبل ملاحظه شد که فشار زیادی به دولت در تأمین مالی بخش سلامت وارد کرد (Al Mustanyir, 2023) و موارد دیگری همچون تحریمها باعث کاهش میزان فروش نفت در سالهای اخیر شده و فشار مضاعفی را بر دولت وارد کرده است. مورد دوم به نوسانات این شیوۀ تأمین مالی مرتبط است و نتیجۀ آن این است که تأمین مالی بخش سلامت ازطریقِ دولت دربرابرِ شوکهای اقتصادی آسیبپذیر است (Brenzel, 2023, p. 340) و نوسان زیادی را تجربه میکند. این موضوع در سالهای گذشته و با تشدید تحریمها، تورم و کاهش فروش نفت تشدید شده است؛ درنتیجه، لازم است توجه ویژهای به سایر شیوههای تأمین مالی بشود. تأمین مالی مراقبتهای بهداشتی ازطریقِ ابزارهای گوناگون و متنوع در سراسر جهان به دست میآید (Valvi et al., 2023) که یکی از مهمترین آنها مشارکت عمومیـخصوصی است.
مشارکت عمومیـخصوصی را میتوان یکی از اولویتدارترین حوزهها برای توسعه زیرساختهای اجتماعی و حملونقل، بهبود سیستمهای آموزشی و مراقبتهای بهداشتی و جذب سرمایههای خصوصی در اقتصاد دانست (Yekimov et al., 2023). مشارکت عمومیـخصوصی پدیدهای پیچیده است و تعریف واحدی ندارد. بااینحال، چند مورد اساسی در تعاریف آن وجود دارد که عبارت است از: یک نوع همکاری، دارای توافقات مالی، دارای توافقات مرتبط با شفافیت و تخصیص ریسک بین بخش خصوصی و دولتی (Ali et al., 2023). هدف اصلی مشارکت عمومیـخصوصی تأمین مالی، طراحی، اجرا و بهرهبرداری توسط هر دو بخش عمومی و خصوصی برای بهبود امکانات و خدمات در سازمانهای مربوطه است (Jeevan et al., 2021).
مشارکت عمومیـخصوصی مزایای متعددی مانند تسریع پروژهها، بهبود اقتصاد (Chevalier, 2023)، توسعۀ زیرساختهای اجتماعی و حملونقل، توسعۀ آموزش و مراقبتهای بهداشتی، جذب سرمایهگذاری خصوصی در اقتصاد (Yekimov et al., 2023)، بهرهگیری از دانش و تخصص بخش خصوصی و انتقال درصدی از ریسک به بخش خصوصی (Liu et al., 2023) دارد. در حوزۀ بهداشت و درمان نیز استفاده از این نوع مشارکت میتواند به مواردی مانند بهبود خدمات بهداشتی برای جمعیت (Mahdaoui et al., 2023) و تأمین مالی نیازهای فوری و بلندمدت مراقبتهای بهداشتی (Jiaqi, 2023) منجر شود. ازجمله کاربردهای گوناگون این مشارکت در بهداشت و درمان میتوان به ساخت و راهاندازی بیمارستانها، تهیۀ امکانات پزشکی و ساخت مراکز تشخیصی و ارائۀ خدمات و تجهیزات تخصصی (Jiaqi, 2023) اشاره کرد. برای ترغیب بخش خصوصی و عمومی به این نوع مشارکت باید رانههای آن شناسایی شود.
پژوهشهای مختلفی درزمینۀ رانههای مشارکت عمومیـخصوصی انجام شده است. چرکوس و جحا به شناسایی رانههای مشارکت عمومیـخصوصی در کشورهای سنگال، غنا، نیجریه، موزامبیک و ساحلعاج پرداختهاند. نتایج نشان داد تقویت توسعۀ اقتصادی با کمک بخش خصوصی برای افزایش منابع مالی پروژه و ساخت جادههایی که میتواند تراکم ترافیک را کاهش دهد، رانههای اصلی است (Cherkos & Jha, 2020). چان و همکاران با مرور ادبیات 11 رانه را شناسایی و در کشورهای چین و هنگکنگ رتبهبندی کردند. نتایج بیانگر تفاوت در اهمیت رانهها در این دو کشور است (Chan et al., 2009). سالبرگ و نامینن درزمینۀ رانهها در سوئد پژوهش کردند. نتایج مصاحبهها بیانگر 7 رانۀ اصلی است. انتقال ریسک به بخش خصوصی، کاهش کل هزینههای پروژه و افزایش گزینههای سرمایهگذاری بهعنوان رانههای مهم شناسایی شد (Sällberg & Numminen, 2022). چو و پراماداواردهانی با مرور ادبیات 15 رانه را شناسایی کردند. بررسی این رانهها در کشورهای تایوان، سنگاپور، چین، بریتانیا و اندونزی بیانگر تفاوت در اهمیت رانهها است (Chou & Pramudawardhani, 2015).
این بررسی بیانگر خلأ پژوهشی درزمینۀ رانههای مشارکت عمومیـخصوصی در چند مورد است: 1- تاکنون پژوهشی در سطح زنجیرۀ تأمین انجام نشده است؛ 2- در بخش بهداشت ایران تاکنون مطالعهای انجام نشده است؛ 3- درزمینۀ نگاشت شناختی آنها تاکنون پژوهشی انجام نشده است؛ 4- تحلیل سناریوی رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی تاکنون انجام نشده است. علاوهبر این موارد، دو نکتۀ مهم درزمینۀ مشارکتهای دولتی و خصوصی وجود دارد: مورد اول، حجم بالای استفاده از آن در کشورهای توسعهیافته برای کاهش شکافهای زیرساختی است (Martijn et al., 2023)؛ اما در ایران توجه کمتری به آن شده است. مورد دوم تفاوت رانهها در کشورهای درحالتوسعه و کشورهای توسعهیافته است (Cherkos & Jha, 2020) و حتی اهمیت آنها در کشورهای توسعهیافته نیز ممکن است متفاوت باشد (Chan et al., 2009)؛ در نتیجه لازم است رانههایی که ممکن است بخش خصوصی و بخش عمومی را به استفاده از این نوع تأمین مالی ترغیب کند، شناسایی و واکاوی شود. با این پیششرط، سؤال اول پژوهش عبارت است از:
رانههای مشارکت عمومیـخصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان ایران چیست؟
بعد از شناسایی رانهها، لازم است با تحلیل دقیق روابط بین آنها، به تعیین جایگاه هر یک از متغیرها پرداخته شود. این کار با روش نقشۀ شناختی فازی دسترسپذیر است و میتوان بر مبنای تحلیلهای آن به مدلی از روابط بین رانهها دست یافت. سؤال دوم پژوهش عبارت است از: نگاشت شناختی فازی رانههای مشارکت عمومیـخصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان ایران چگونه است؟
برای اعمال مداخلههای هدفمند برای ترغیب مشارکت عمومی خصوصی، لازم است مسیرهای مهم در نگاشت شناختی شناسایی و تحلیل شود. این امر با تحلیل سناریوی رانهها دسترسپذیر است. پس، سؤال سوم پژوهش عبارت است از: سناریوهای رانههای مشارکت عمومیـخصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان ایران چگونه است؟
دولت کشورهای درحالتوسعه، که بهدنبال رفع مشکلات زیرساختی خود هستند، بهدلیل کمبود بودجۀ عمومی بهطور فزایندهای به مشارکت عمومیـخصوصی روی میآورند (Zulu et al., 2023). مشارکت عمومیـخصوصی را نوعی همکاری میان بخش عمومی و خصوصی میدانند که در آن بخش خصوصی مدیریت و بهرهبرداری را برعهده دارد و بخش عمومی مالکیت را دارا است (Suryan et al., 2020). ژانگ و همکاران نیز مشارکت عمومیـخصوصی را توافقی بین دولت و سرمایهگذاران خصوصی برای ارائۀ خدمات عمومی درازمدت میدانند (Zhang et al., 2023). طیف گستردهای از مشارکت عمومیـخصوصی وجود دارد که هرکدام درپی پاسخگویی به نیازهای بخش عمومی و خصوصی برای ساخت زیرساختها یا ارائۀ خدمات ویژه هستند. دستهبندی هر یک از این چارچوبهای قراردادی بر پایۀ ۳ پارامتر بنیادی صورت میپذیرد که عبارتاند از: چارچوبهای قراردادی مشارکت عمومی خصوصی برپایۀ نوع داراییها (گرین فیلد و براون فیلد)، کارکرد بخش عمومی و خصوصی و شیوۀ پرداخت به بخش خصوصی (پرداخت کاربران و یا دولت) (Pratap & Chakrabarti, 2017, p. 123). شکل 1 بیانگر انواع مشارکت عمومیـخصوصی است:
|
* بهرهبرداری * بازسازی * مشارکت |
|
عملیات عمرانی قرارداد خدمات |
|
قرارداد مدیریت و بهرهبرداری |
|
اجاره و افرمیج |
|
امتیازدهی بی او تی |
|
سرمایهگذاری مشترک |
|
واگذاری کامل |
|
مالکیت عمومی |
|
مشارکت عمومی-خصوصی |
|
مالکیت خصوصی |
|
پایین |
|
بالا |
|
مشارکت بخش خصوصی |
شکل (1) گسترۀ مشارکت عمومی خصوصی (Pratap & Chakrabarti, 2017, p. 123)
Figure (1) Scope of public-private partnership
مدلهای گوناگون مشارکت عمومیـخصوصی بخش بهسزایی از ریسک پروژه را بر دوش بخش خصوصی قرار میدهند. بخش خصوصی نیز برای ورود به این مشارکتها به دنبال برآورد مناسبی از ریسک است تا با سنجش ریسک پروژههای گوناگون به درکی منطقی از توان تأمین منابع مالی برای پیادهسازی پروژه دست یابد (Cruz & Marques, 2013). تحلیل رانههای این مشارکت نقش بهسزایی در ترغیب بخشهای خصوصی و عمومی دارد. این پژوهش باتوجهبه خلأ پژوهشهای موجود انجام شده است.
این پژوهش با رویکرد آمیخته بهدنبال شناسایی رانههای مشارکت عمومیـخصوصی، مدلسازی و تحلیل سناریوی آنها است. برای گردآوری دادهها، از مصاحبههای نیمهساختاریافته با خبرگان و پرسشنامۀ پژوهشگر ساخته استفاده شده است. این پژوهش در 2 مرحله انجام شده است. مرحلۀ 1 با هدف شناسایی رانهها، با مصاحبههای نیمهساختاریافته با خبرگان زنجیرۀ تأمین بهداشت انجام شده است. مرحلۀ 2 با هدف مدلسازی و تحلیل سناریوی رانهها با پرسشنامۀ پژوهشگر انجام شده است. جامعۀ آماری این پژوهش مدیران، خبرگان، پزشکان، سرمایهگذاران و بخشهای عمومی و خصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان ایران است که حداقل 5 سال سابقۀ کاری، مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر و تجربۀ برخورد با مشارکت عمومیـخصوصی را در پیشینۀ خود داشته باشند. شیوۀ نمونهگیری قضاوتی و گلولۀ برفی است. جدول 1 بیانگر جزئیات مراحل پژوهش است.
جدول (1) جزئیات مراحل پژوهش
Table (1) Details of research stages
|
قسمتهای پژوهش |
جامعۀ آماری |
شیوۀ نمونهگیری |
حجم نمونه |
ابزار گردآوری |
روش ارزیابی استحکام یافتهها |
روش تحلیل |
|
شناسایی رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومی خصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان ایران |
خبرگان |
قضاوتی و گلوله برفی |
رسیدن به اشباع نظری |
مصاحبههای نیمهساختاریافته |
معیارهای مثلثسازی (در این پژوهش از 2 پژوهشگر برای کدگذاری مصاحبهها استفاده شد)، تکثرگرایی (اندازهگیری پیاپی در مدت زمان طولانی و برشهای زمانی گوناگون در شرایط و چارچوبهای مکانی گوناگون و به دست افراد گوناگون در بخشهای مدیریتی زنجیرۀ تأمین)، بررسی گزارشها بهدست مصاحبهشوندگان (یافتهها به مصاحبهشوندگان گزارش داده شدند و از آنها بازخورد گرفته شد)، اعتبارسنجی کارشناسی (یک کارشناس موردتأیید پژوهشگر و مصاحبهشوندگان که با گامها و فرایند گوناگون پژوهش آشنایی دارد، به بررسی دادههای بهدستآمده در گامهای گوناگون پژوهش پرداخت) و مستندسازی مصاحبهها |
تحلیل مضمون |
|
مدلسازی و تحلیل سناریوی چالشها |
خبرگان |
قضاوتی و گلولۀ برفی |
10 نفر |
پرسشنامه |
روایی صوری توافق حداقل 50 درصدی بین خبرگان در اعداد اعلامی |
نقشۀ شناخت فازی |
در مطالعۀ کیفی پژوهش، در مجموع تعداد 17 مصاحبه صورت گرفته است. تمامی مصاحبهها حضوری و میانگین زمان مصاحبهها 49 دقیقه بوده است. دادههای جمعآوریشده ازطریقِ مصاحبه با خبرگان، با استفاده از تحلیل مضمون[1]، تجزیهوتحلیل شدند. در تحلیل مضمون، پس از بررسی و بازخوانی مکرر یادداشتها و یافتههای حاصل از مصاحبهها، نکات و مفاهیم معنادار در راستای مسئله بررسی، علامتگذاری و کدهای اولیهای از بین آنها استخراج میشود (Braun & Clarke, 2006). با این کار، دادههای موجود سادهسازی و در قالب دستههای کلیتری دستهبندی شد. سپس کدها در قالب دستههای کلیتر و در اصطلاح در تمها و مضامین گوناگون دستهبندی میشود. این کار تا زمانی که نقشۀ تم رضایتبخش به دست بیاید، ادامه پیدا میکند. سپس در مرحلۀ نهایی، تمهای ارائهشده دوباره بازبینی میشوند و ماهیت چیزی که تم دربارۀ آن بحث میکند، مشخص و تمها نامگذاری میشود.
در مطالعۀ کمّی، مدلسازی روابط متقابل میان رانهها با استفاده از نقشۀ شناختی فازی[2] انجام شد. سپس تحلیل سناریوی آنها انجام شد. حجم نمونه در این مرحله 10 نفر است. بعد از حصول رانهها، پرسشنامۀ پژوهشگر ساختهای مبنیبر ارزیابی اهمیت چالشها بر مبنای طیف 1 تا 100 طراحی شد. اگر حداقل 50 درصد خبرگان روی عدد اعلامی برای هر رانه اتفاقنظر داشته باشند، پایایی پرسشنامه قبول خواهد شد. برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزارهای FCMapper و Pajek استفاده شد. مدل نقشۀ شناخت فازی بهعنوان یک نمودار علت و معلول از گرهها و کمانهای وزندار تشکیل میشود. برای ترسیم نقشۀ شناخت فازی از پرسشنامۀ مربوط به نظرات خبرگان ماتریس اولیۀ عوامل تشکیل، سپس ماتریس فازی آماده و پس از ایجاد ماتریس قدرت ارتباط، ماتریس نهایی عوامل تهیه میشود (Özesmi & Özesmi, 2004). برای تحلیل سناریوها، دو دسته سناریوی روبهعقب و روبهجلو طراحی شده است. در سناریوهای روبهعقب چند مورد از وابستهترین رانهها انتخاب و یکبهیک تحلیل میشوند. بدین صورت که برای هر یک از آنها رانههای مؤثر بر آن شناسایی و سپس جداگانه برابر با صفر قرار داده و تأثیر آن بر رانۀ وابسته محاسبه میشود. رانهای که بیشترین اثر را داشته باشد، انتخاب و همین مسیر برای آن تکرار میشود. این روند تا جایی ادامه مییابد که یا حلقه ایجاد شود یا هیچ رانهای روی رانۀ انتخابی تأثیر نداشته باشد. در سناریوهای روبهجلو اثرگذارترین رانهها انتخاب میشوند. رانههایی که از آنها تأثیر میگیرند، انتخاب میشوند. رانۀ مستقل صفر گذاشته و اثر آن روی رانههای وابستهها بررسی میشود. هر رانهای که بیشترین اثر را گرفته باشد، انتخاب و در دور بعدی همین روند برای آن تکرار میشود. این روند هم تا جایی ادامه مییابد که یا حلقه ایجاد شود یا رانۀ وابستۀ انتخابشده روی هیچ رانه دیگری اثر نداشته باشد (Bamakan et al., 2021).
برای گردآوری دادههای مرحلۀ اول پژوهش مصاحبههای نیمهساختاریافته با 17 خبره انجام شد. مصاحبهها در نفر شمارۀ 14 به اشباع رسید؛ اما تا نفر شمارۀ 17 ادامه یافت. متوسط زمان هر مصاحبه 49 دقیقه بود. جدول 2 بیانگر آمار توصیفی خبرگان است.
جدول (2) ویژگیهای مصاحبهشوندگان
Table (2) Description of the interviewees
|
کد |
جنسیت |
سن |
تحصیلات |
پیشینه کاری |
|
1 |
مرد |
36 |
دکترا |
10 سال مدیریت در بخش خصوصی |
|
2 |
مرد |
35 |
دکترا |
8 سال مدیریت پخش دارو در بخش خصوصی |
|
3 |
مرد |
42 |
کارشناسی ارشد |
20 سال حسابرسی در بخش عمومی دولتی |
|
4 |
مرد |
41 |
کارشناسی |
20 سال مدیریت و ساخت مراکز درمانی بخش عمومی و خصوصی |
|
5 |
مرد |
62 |
کارشناسی ارشد |
40 سال مدیریت در بخش عمومی و خصوصی |
|
6 |
مرد |
43 |
دکترا |
20 سال مدیریت در بخش غذا و دارو |
|
7 |
مرد |
40 |
کارشناسی ارشد |
17 سال مدیریت در بخش عمومی غیردولتی |
|
8 |
مرد |
37 |
کارشناسی |
10 سال مدیریت در بخش عمومی غیردولتی |
|
9 |
مرد |
41 |
دکترا |
7 سال مدیریت در بخش خصوصی |
|
10 |
زن |
43 |
کارشناسی ارشد |
18 سال مدیریت در بخش خصوصی |
|
11 |
مرد |
44 |
دکترا |
15 سال مدیریت در بخش عمومی دولتی |
|
12 |
مرد |
39 |
کارشناسی |
13 سال مدیریت در بخش عمومی دولتی |
|
13 |
مرد |
62 |
کارشناسی ارشد |
40 سال مدیریت در بخش عمومی و خصوصی |
|
14 |
مرد |
44 |
کارشناسی ارشد |
19 سال مدیریت در بخش خصوصی |
|
15 |
مرد |
37 |
کارشناسی ارشد |
10 سال مدیریت و سرمایهگذار خصوصی |
|
16 |
مرد |
41 |
دکترا |
7 سال مدیریت بخش خصوصی |
|
17 |
مرد |
39 |
دکترا |
6 سال مدیریت بخش خصوصی |
مصاحبهها در این گام بهصورت فایلهای صوتی جداگانه ثبت و ضبط و مستندسازی شد. بعد از بررسی متون، رانهها از داخل آن استخراج و دستهبندی شدند. جدول 3 بیانگر رانههای مشارکت عمومیـخصوصی است. برای اختصار در یافتهها، صرفاً نمونهای از گزارۀ کلامی گزارش شده است.
Table (3) Coding of drives
|
نمونۀ گزارۀ کلامی |
کد (رانه) |
تم |
|
باتوجهبه حساسیتهای موجود در حوزۀ تصویربرداری پزشکی و نیز تعمیر و نگهداری و نیاز به تخصص در این حوزۀ ما آمادگی پذیرش ریسک تعمیر و نگهداری را داریم (5p) |
پذیرش ریسک تعمیر و نگهداری |
انتقال ریسک |
|
درپی یک قرارداد بردـبرد و حاضر به پذیرش ریسک تقاضا درصورتِ ارائۀ خدمات نامناسب هستم، بهشرطی که دولت نیز ریسک نظارت بر قرارداد و ریسک نوسان نرخ ارز را کاهش دهد (1p) |
کاهش ریسک نرخ ارز |
|
|
در اختیار داشتن اهرم نظارتی، کاهش ریسک نسخۀ القایی و نیز جلوگیری از هدررفت سرمایههای سازمان میتواند بیمۀ تأمین اجتماعی را بهسمت مشارکت سوق دهد (11p) |
کاهش ریسک نسخه القایی |
|
|
درپی یک قرارداد بردـبرد و حاضر به پذیرش ریسک تقاضا درصورتِ ارائۀ خدمات نامناسب هستم، بهشرطی که دولت نیز ریسک نظارت بر قرارداد و ریسک نوسان نرخ ارز را کاهش دهد (1p) |
پذیرش ریسک تقاضا |
|
|
پروژههای بلندمدت درمانی با فشار سیاسی بسیاری توأمان هستند و پذیرش ریسک سیاسی توسط دولت میتواند برای بخش خصوصی بسیار حائز اهمیت باشد (10p) |
پذیرش ریسک سیاسی |
|
|
پشتیبانی دولت برای برداشتن موانع قانونی اعتماد بخش خصوصی را جلب و ما را ترغیب به پذیرش بخش عمدۀ ریسک، ازجمله پذیرش کامل ریسک تجاری، میکند (4p) |
پذیرش ریسک تجاری |
|
|
و ازآنجاکه بخش عمومی بهدنبال دستیابی به سود نیست، معمولاً داروخانههای سرپایی با هزینههای بالایی برای دولت همراه هستند و این موارد بخش عمومی را به مشارکت با بخش خصوصی سوق میدهد (6p) |
ملاک نبودن سود در بخش عمومی |
سود |
|
بخش خصوصی انگیزۀ بالایی در ارائۀ خدمات غیراورژانسی و خدمات سرپایی تخصص ویژهای دارد و اگر ارائۀ این خدمات در مشارکت لحاظ شود، حاشیه سود خوبی را برای بخش خصوصی فراهم میکند(15p) |
حاشیۀ سود بالای خدمات سرپایی |
|
|
هزینۀ نگهداری دستگاههای پزشکی بسیار بالاست و رشد روزافزون قیمت این دستگاهها و نیز تحریمهای تراکنش مالی نهادهای دولتی ما را به مشارکت با بخش خصوصی برای کاهش هزینهها وادار میکند (12p) |
هزینۀ بالا |
تأمین هزینهها |
|
دولت با واگذاری داروخانه، مراکز تأمین دارو و مراکز درمانی مانند بیمارستانها در مناطق برخوردار میتواند از هزینههایی مثل هزینۀ دارو، هزینۀ کارکنان رهایی یابد و به وظایف اصلی خود، یعنی نظارت و ارائۀ خدمات در مناطق محروم، بپردازد (2p) |
کاهش هزینه |
|
|
باتوجهبه کسری بودجه و کاهش درآمدهای دولت، بخش عمومی بهدنبال مشارکت با بخش خصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان با قرارداد مشارکتی است (8p) |
کاهش درآمدهای دولت |
|
|
آغاز کار در هر داروخانه برای ۲ سال نخست، افت سرمایه دارد. ازآنجاکه بخش عمومی بهدنبال دستیابی به سود نیست، معمولاً داروخانههای سرپایی با هزینههای بالایی برای دولت همراه هستند و این موارد بخش عمومی را به مشارکت با بخش خصوصی سوق میدهد (6p) |
افت سرمایه |
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
|
در اختیار داشتن اهرم نظارتی، کاهش ریسک نسخۀ القایی و نیز جلوگیری از هدررفت سرمایههای سازمان میتواند بیمۀ تأمین اجتماعی را بهسمت مشارکت سوق دهد (11p) |
جلوگیری از هدررفت سرمایههای سازمان |
|
|
باتوجهبه کسری بودجه و کاهش درآمدهای دولت، بخش عمومی بهدنبال مشارکت با بخش خصوصی در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان ازطریقِ قرارداد مشارکتی است (8p) |
نبود توان تأمین سرمایه در دولت |
|
|
گردش مالی بالا مراکز درمانی تحت مشارکت برای ما ارزش بسیاری دارد و آنچنان بهدنبال در اختیار گرفتن مالکیت نیستیم (17p) |
گردش مالی بالا |
|
|
اثر نوسانات نرخ ارز بر دستگاههای پزشکی و نیز کاهش درآمدهای جمعیت هلالاحمر بهدلیل آسیبهای جدی ناشی از کرونا، مشارکت با بخش خصوصی در راستای ارائۀ خدمات را در اولویت ما قرارداده است (7p) |
خرید دستگاه پزشکی |
ارتقای سختافزار |
|
زیرساختهای بخش عمومی بسیار مستهلک هستند و به نوسازی و بازسازی نیاز دارند. همچنین، بخش خصوصی پس از بازسازی امکان بهرهبرداری از زیرساختها را در قرارداد بلندمدت خواهد داشت (4p) |
زیرساخت |
|
|
کمبود نیروی انسانی در جمعیت هلالاحمر ما را به مشارکت با بخش خصوصی سوق میدهد (7p) |
کمبود نیروی انسانی |
نیروی انسانی |
|
اگر بنا باشد بخش خصوصی به ارائۀ خدمات در مشارکت بپردازد، آنگاه فرصت مناسبی برای بهرهمندی از پزشکان فلوشیپ و ردهبالاست؛ زیرا تمایل بسیاری به همکاری با بخش خصوصی دارند (13p) |
بهکارگیری پزشک دارای قرارداد با بخش خصوصی |
|
|
مردم ما مطالبهگری بالایی از بخش خصوصی دارند و بخش خصوصی نیز برای ارائۀ هر چه بهتر خدمات، گزینهها و آفرهای مناسبی پیش روی آنان قرار میدهد (13p) |
مطالبهگری مردم از بخش خصوصی |
رانههای اجتماعی |
|
دولت با واگذاری داروخانه، مراکز تأمین دارو و مراکز درمانی مانند بیمارستانها در مناطق برخوردار میتواند از هزینههایی مثل هزینه دارو، هزینۀ کارکنان رهایی یابد و به وظایف اصلی خود، یعنی نظارت و ارائۀ خدمات در مناطق محروم، بپردازد (2p) |
ارائۀ خدمات به مردم مناطق محروم |
|
|
در اختیار داشتن اهرم نظارتی، کاهش ریسک نسخۀ القایی و نیز جلوگیری از هدررفت سرمایههای سازمان میتواند بیمۀ تأمین اجتماعی را بهسمت مشارکت سوق دهد (11p) |
اهرم نظارتی |
رانههای نظارتی |
|
دولت با واگذاری داروخانه، مراکز تأمین دارو و مراکز درمانی مانند بیمارستانها در مناطق برخوردار میتواند از هزینههایی مثل هزینه دارو، هزینۀ کارکنان رهایی یابد و به وظایف اصلی خود، یعنی نظارت و ارائۀ خدمات در مناطق محروم، بپردازد (2p) |
نظارت محوری |
براساسِ جدول، 23 رانه به دست آمد که در قالب 8 دستۀ کلی «انتقال ریسک»، «سود»، «تأمین هزینهها»، «مدیریت دارایی و تأمین مالی»، «ارتقای سختافزار»، «نیروی انسانی»، «رانههای اجتماعی» و «رانههای نظارتی» دستهبندی شد.
بعد از گردآوری پرسشنامهها، ابتدا ماتریس اولیۀ موفقیت، که ماتریسی است، ایجاد میشود. در این ماتریس، نشاندهندۀ تم فرعی و بیانگر خبره است. این ماتریس در جدول 4 قابلمشاهده است. بعد از محاسبۀ ماتریس اولیه، باید ماتریس فازیشده محاسبه شود. برای محاسبۀ ماتریس فازیشده از فرمولهای (1) تا (3) استفاده شد.
|
(1) |
|
|
(2) |
|
|
(3) |
|
برای محاسبه ماتریس قدرت فرمول (4) تا (7) استفاده شده است. فرمول (4) فاصله دو بردار در حالت رابطۀ مستقیم با یکدیگر و فرمول (5) فاصلۀ دو بردار در حالت رابطۀ غیرمستقیم است.
|
(4) |
|
|
(5) |
|
|
(6) |
|
|
(7) |
|
براساسِ فرمولهای گفتهشده، ماتریس نهایی موفقیت محاسبه و در جدول 5 ارائه شد. در این ماتریس نمرهها بین 1- تا 1+ قرار میگیرند. نمرههای داخل جدول بیانگر میزان تأثیر هر رانه بر عامل رانۀ دیگر است. هرقدرمطلق عدد محاسبهشده به 1 نزدیکتر باشد، شدت اثرگذاری آن رانه بیشتر است. اگر عدد بهدستآمده مثبت باشد، اثرگذاری آن رانه بهصورت مستقیم و اگر منفی باشد، اثرگذاری آن رانه معکوس خواهد بود (Rodriguez-Repiso et al., 2007).
در مرحلۀ بعد برای طراحی نقشۀ شناختی فازی رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی از نرمافزار FCMapper استفاده شد. جدول 6 نشان دهندۀ اطلاعات مدل نقشۀ شناختی فازی رانهها است.
جدول (4) ماتریس اولیۀ موفقیت رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی
Table (4) Initial success matrix of financing through public-private partnership drives
|
خبره رانه |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
|
انتقال ریسک |
60 |
60 |
60 |
60 |
60 |
60 |
50 |
30 |
70 |
70 |
|
سود |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
80 |
80 |
80 |
90 |
|
تأمین هزینهها |
100 |
100 |
90 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
|
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
100 |
100 |
80 |
100 |
80 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
|
ارتقای سختافزار |
90 |
50 |
90 |
90 |
90 |
90 |
70 |
70 |
100 |
90 |
|
نیروی انسانی |
70 |
50 |
70 |
60 |
60 |
60 |
60 |
60 |
60 |
60 |
|
رانههای اجتماعی |
50 |
90 |
90 |
90 |
90 |
90 |
90 |
60 |
90 |
70 |
|
رانههای نظارتی |
50 |
70 |
70 |
50 |
50 |
50 |
50 |
50 |
50 |
20 |
بعد از محاسبۀ ماتریس اولیۀ موفقیت باید روابط فاقد معنی حذف شود تا ماتریس نهایی موفقیت ایجاد شود. این ماتریس در جدول 5 ارائه شده است.
جدول (5) ماتریس نهایی موفقیت رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی
Table (5) The final success matrix of financing through public-private partnership drives
|
انتقال ریسک |
سود |
تأمین هزینهها |
مدیریت دارایی |
ارتقای سختافزار |
نیروی انسانی |
رانههای اجتماعی |
رانههای نظارتی |
|
|
انتقال ریسک |
00/1 |
63/0 |
63/0 |
63/0 |
68/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
|
سود |
00/0 |
00/1 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
|
تأمین هزینهها |
00/0 |
00/0 |
00/1 |
00/0 |
92/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
|
مدیریت دارایی |
00/0 |
00/1 |
00/1 |
00/1 |
92/0 |
68/0 |
00/0 |
00/0 |
|
ارتقای سختافزار |
00/0 |
92/0 |
00/0 |
92/0 |
00/1 |
77/0 |
85/0 |
53/0 |
|
نیروی انسانی |
00/0 |
68/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
00/1 |
72/0 |
00/0 |
|
رانههای اجتماعی |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
00/0 |
85/0 |
00/0 |
00/1 |
00/0 |
|
رانههای نظارتی |
00/0 |
52/0 |
00/0 |
52/0 |
53/0 |
00/0 |
62/0 |
00/1 |
ماتریس نهایی موفقیت بهعنوان ماتریس ورودی به نرمافزار FCMapper داده میشود و محاسبات مربوطه باتوجهبه آن انجام میشود. این محاسبات در جدول 6 ارائه شده است.
جدول (6) اطلاعات مدل نقشۀ شناختی فازی رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی
Table (6) Information of fuzzy cognitive map model of financing through public-private partnership drives
|
نوع |
مرکزیت |
تأثیرگذاری |
تأثیرپذیری |
اجزا |
مشخصات کلی |
|
مستقل |
2٫58 |
2٫58 |
0 |
انتقال ریسک |
مجموع اجزا |
|
وابسته |
3٫75 |
0 |
3٫75 |
سود |
8 |
|
معمولی |
2٫55 |
0٫92 |
1٫63 |
تأمین هزینهها |
مجموع اتصالها |
|
معمولی |
5٫67 |
3٫6 |
2٫07 |
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
21 |
|
معمولی |
7٫88 |
3٫98 |
3٫9 |
ارتقای سختافزار |
تراکم |
|
معمولی |
2٫85 |
1٫4 |
1٫45 |
نیروی انسانی |
0٫37 |
|
معمولی |
3٫03 |
0٫85 |
2٫18 |
رانههای اجتماعی |
اتصالات در هر جزء |
|
معمولی |
2٫72 |
2٫18 |
0٫53 |
رانههای نظارتی |
2٫62 |
|
نمرۀ پیچیدگی |
تعداد جزء معمولی |
تعداد جزء وابسته |
تعداد جزء مستقل |
||
|
1 |
6 |
1 |
1 |
||
باتوجهبه جدول 6، رانۀ «انتقال ریسک» مستقل، رانۀ «سود» وابسته و سایر رانهها معمولی است. رانۀ «ارتقای سختافزار» دارای بیشترین درجۀ مرکزیت است که باتوجهبه آنکه اثرگذاری بالایی هم دارد، اهمیت ویژهای در بین رانهها خواهد داشت. درنهایت، باتوجهبه خروجی بهدستآمده از نرمافزار Pajek مدل نقشۀ شناختی فازی رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی مطابق شکل 2 ترسیم شد.
|
رانههای اجتماعی |
|
نیروی انسانی |
|
رانههای کنترلی |
|
ارتقاء سخت افزاری |
|
هزینه |
|
مدیریت دارایی و تامین مالی |
|
سود |
|
انتقال ریسک |
شکل (2) مدل نقشۀ شناختی فازی رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی
Figure (2) Fuzzy cognitive map model of financing through public-private partnership drives
برای تحلیل بیشتر مدل رانهها با استفاده از نتایج FCM و مقادیر اثرپذیری و اثرگذاری، 4 سناریو، شامل 2 سناریوی روبهجلو و 2 سناریوی روبهعقب، طراحی شد. این سناریوها در دستیابی به بینش دقیقتر دربارۀ توالی رانهها و درنتیجه بهبود تصمیمات کمک میکنند. برای طراحی سناریوهای روبهعقب و روبهجلو، بهترتیب 2 عامل اول با بیشترین میزان اثرپذیری، یعنی «ارتقای سختافزار» و «سود» و 2 عامل اول با بیشترین میزان اثرگذاری، یعنی «ارتقای سختافزار» و «مدیریت سرمایه و گردش مالی»، انتخاب شده و مسیر سناریو برای بهبود این عوامل تعیین شد.
برای ایجاد مسیر در اولین سناریو روبهعقب، ابتدا عامل «ارتقای سختافزار» با بیشترین میزان اثرپذیری انتخاب شد. سپس به همۀ عوامل با لینک ورودی به این عامل بهصورت جداگانه صفر داده شد و تغییرات حاصل در «ارتقای سختافزار» بررسی شد. همانگونه که در جدول 7 نشان داده شده است، عامل «ارتقای سختافزار» بیشترین اثرگذاری را بر عامل «مدیریت دارایی و تأمین مالی» دارد. مورد بعدی با تأکید بر عامل «مدیریت دارایی و تأمین مالی» و مشابه مورد قبل اجرا شد. این رانه بیشترین تأثیر را روی «ارتقای سختافزار» دارد درنتیجه حلقه ایجاد شد و فرایند متوقف میشود. شکل 3-الف اولین سناریوی روبهعقب برای عامل «ارتقای سختافزار» را نشان میدهد. سناریوی روبهعقب دیگر مشابه فرایند گفتهشده برای عامل «سود» اجرا شد و نتایج آن در شکل 3-ب نشان داده شده است.
جدول (7) محاسبات اولین سناریوی روبهعقب رانۀ ارتقای زیرساخت
Table (7) Calculations of the first backward scenario of infrastructure improvement drive
|
مؤثر |
متأثر |
تغییر در متأثر |
مؤثر |
متأثر |
تغییر در متأثر |
|
1 |
عامل 5 یا ارتقای زیرساخت |
0٫0089 |
1 |
عامل 4 یا مدیریت دارایی و تأمین مالی |
0٫0343 |
|
2 |
0٫0000 |
3 |
0٫0010 |
||
|
3 |
0٫0165 |
5 |
0٫1045 |
||
|
4 |
0٫0215 |
7 |
0٫0010 |
||
|
6 |
0٫0005 |
8 |
0٫0331 |
||
|
7 |
0٫0158 |
- |
- |
||
|
8 |
0٫0079 |
- |
- |
جدول 7 نشان میدهد که مؤثرترین عامل مؤثر بر رانۀ 5 رانۀ شماره 4 یا «مدیریت دارایی و تأمین مالی» است؛ اما این رانه نیز دوباره روی رانۀ «ارتقای زیرساخت» مؤثر است و حلقه ایجاد میشود؛ درنتیجه، فرایند خاتمه مییابد.
|
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
|
ارتقای زیرساخت |
3-الف: سناریوی روبه عقب شماره 1
3-A: Backward scenario number 1
|
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
|
ارتقای زیرساخت |
|
سود |
3-ب: سناریوی روبهعقب شمارۀ2
3-B: Backward scenario number 2
شکل (3) سناریوهای روبه عقب رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی
Figure (3) Backward scenarios of financing through public-private partnership drives
همانطور که در شکل 3 نمایش داده شده است، «مدیریت دارایی و تأمین مالی» در هر دو سناریوی روبهعقب هست و اهمیت بسیار بالایی دارد.
سناریوهای روبهجلو برای پیشبینی رفتار سایر رانهها درصورتِ تغییر در رانه با درجۀ اثربخشی بالا توسعه داده شد. بدین منظور، 2 رانۀ «ارتقای سختافزار» و «مدیریت سرمایه و گردش مالی»، که بهترتیب بیشترین درجۀ اثرگذاری را دارند، بهعنوان عوامل شروع سناریو در نظر گرفته میشوند.
برای ایجاد یک مسیر سناریو برای رانۀ «ارتقای سختافزار»، ابتدا ضریب «ارتقای سختافزار» صفر و سپس اثربخشی عوامل خروجی این عامل بررسی میشود. این رانه بیشترین تأثیر را بر «رانههای نظارتی» دارد. سپس همین فرایند تکرار و مشخص شد که «رانههای نظارتی» بیشترین اثر را بر «مدیریت دارایی و تأمین مالی» دارد. با تکرار همین فرایند و صفر قرار دادن «مدیریت دارایی و تأمین مالی» مشخص شد که بیشترین تأثیر روی «هزینه» است. همین فرایند برای «هزینه» تکرار شد و مشخص شد که بیشترین تأثیر روی «ارتقای سختافزار» است. باتوجهبه ایجاد حلقه، فرایند متوقف شد. اولین مسیر سناریو روبهجلو در شکل 4-الف نشان داده شده است. سناریوی دوم هم به همین ترتیب محاسبه و در شکل 4-ب نمایش داده شده است.
|
هزینه |
|
ارتقای سختافزاری |
|
رانههای نظارتی |
|
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
4-الف: سناریوی روبهجلو شماره 1
4-A: forward scenario number 1
|
رانههای نظارتی |
|
مدیریت دارایی و تأمین مالی |
|
هزینه |
|
ارتقای زیرساخت |
4-ب: سناریوی روبهجلو شماره 2
4-B: forward scenario number 2
شکل (4) سناریوهای روبهجلو رانههای تأمین مالی ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی
Figure (4) Forward scenarios of financing through public-private partnership drivers
براساسِ شکل ۴، «مدیریت دارایی و تأمین مالی» و «ارتقای سختافزار» علاوهبر جایگاه مستقل بودن، روی هم نیز مؤثرند؛ درنتیجه، اهمیت بالایی دارند.
در این پژوهش 23 رانه در 8 دستۀ اساسی برای تأمین مالی زنجیرۀ تأمین بهداشت درمان ازطریقِ مشارکت عمومیـخصوصی شناسایی شد. دربارۀ رانهها از دیدگاه دستهبندی میتوان این پژوهش را با پژوهش تل برو و همکاران (Thellbro et al., 2018) همانند دانست. آنها رانههای مشارکت عمومی خصوصی را در بخش منابع طبیعی به ۴ دستۀ (1) رهبری، (2) پیامدهای ناشی از طرحهای انگیزشی، (3) وابستگی و (4) ریسک و عدم قطعیت تقسیم کردند. در این پژوهش ریسک و عدم قطعیت در دستۀ رانههای مالی، وابستگی در میان پیشنیاز ارائه خدمت و پیامدهای ناشی از طرحهای انگیزشی در زیردستههای هزینه و تأمین مالی عنوان شدهاند. از منظر رانهها، بعضی از آنها در ادبیات پیشین شناسایی شده است، مثلاً رانۀ ریسک در پژوهشهایی مانند بوریس[3] و همکاران (Boris et al., 2021)، مودیارابیکوا[4] و همکاران (Mudyarabikwa et al., 2017) و مسلوا و سکولو (Maslova & Sokolov, 2017) آمده است. کاهش هزینه و مدیریت سرمایه و گردش سرمایه در پژوهش مودیارابیکوا و همکاران با عنوان منابع مالی پایدار آمده است (Mudyarabikwa et al., 2017). در این میان، بسیاری از رانههای که در زیردستۀ سود، دارایی فیزیکی، نیروی انسانی، رانۀ اجتماعی و نظارتی در این پژوهش شناسایی و دستهبندی شدهاند، پیشینه مشابه و همسانی نداشته و برای نخستین بار در این پژوهش عنوان شدهاند. بدیهی است یافتن ابعاد گوناگون رانههای مشارکت عمومیـخصوصی نقش بهسزایی در پیشبرد سازوکار پیادهسازی این مشارکت ایفا خواهد کرد.
یافتههای تحلیل مسیر بیانگر اهمیت رانههای «مدیریت دارایی و تأمین مالی» و «ارتقای زیرساخت» است. از این منظر، یافتههای پژوهش با یافتههای چرکوس و جحا، که رانههای اصلی مشارکت عمومیـخصوصی را «افزایش منابع مالی پروژه» و «ساخت جادههایی که میتوانند تراکم ترافیک را کاهش دهند» دانستند (Cherkos & Jha, 2020)، مشابهت دارد. البته باتوجهبه مباحثی که در مقدمۀ پژوهش نیز مطرح شد، الزامی بر یکسان بودن رانهها با سایر پژوهشها باتوجهبه شرایط هر کشور نیست.
باتوجهبه اهمیت رانههای «مدیریت دارایی و تأمین مالی» و «ارتقای زیرساخت» باید با برنامهریزی دقیق به ترغیب سرمایهگذاران بخش عمومی و خصوصی با تبیین دقیق این رانهها پرداخت. برای بخش عمومی و خصوصی توسعه زیرساختها اهمیت بالایی دارد. نکتۀ مهم شیوۀ توسعه زیرساختهاست که بتواند رضایت طرفین را برآورده کند. معمولاً تناقضهایی در این زمینه وجود دارد؛ زیرا بخش خصوصی درپی زیرساختهایی است که سریعتر آن را به سودآوری برساند، اما بخش دولتی درپی زیرساختهایی است که بهرهبرداری بلندمدت داشته باشد و حداکثر کیفیت خدمات را ایجاد کند. وجود نقشۀ راه توسعۀ زیرساختهای درمانی لازمۀ یک توافق خوب و ترغیبکنندۀ بخش خصوصی است. درزمینۀ مدیریت مالی، ازآنجاکه در شرایط کنونی ملاک گزینش و تعیین تعرفۀ دستگاههای پزشکی، عمومی یا خصوصی بودن مراکز است، به بیتفاوتی بخش خصوصی دربارۀ افزایش کیفیت دستگاههای پزشکی در چارچوب قراردادهای مشارکت عمومیـخصوصی منجر میشود؛ بنابراین، توجه به راهکار «پرداخت بهواسطۀ کیفیت به بخش خصوصی» پیشنهاد میشود. باتوجهبه نوسان شدید نرخ ارز و کاهش چشمگیر ارزش پول ملی، بخش خصوصی با چالش کاهش حاشیۀ سود و سربهسر شدن هزینه و درآمدها بر اثر دیرکرد در پرداخت از جانب شرکتهای بیمه روبهرو شده است. برای جلوگیری از بروز این چالش در مشارکت عمومیـخصوصی، توجه به راهکار «ضریب تصحیح» پیشنهاد میشود. باید از ضریب تصحیح[5] برای ارزشگذاری رقم پرداختی به بخش خصوصی استفاده شود. ضریب تصحیح با بررسی نرخ تورم و درنظر گرفتن ارز مرجع، میزان پرداخت به بخش خصوصی را در هر دوره با دورۀ پیشین و براساسِ نرخ تورم و ارز مرجع میسنجد و در پایان ارزش واقعی ارائۀ خدمات را حساب میکند.
باتوجهبه اینکه نقشۀ راه توسعۀ زیرساختها لازمۀ تقویت رانۀ «ارتقای زیرساخت» است، توصیه میشود پژوهش درزمینۀ آسیبشناسی توافقهای فعلی و توسعۀ نقشۀ راه توسعۀ زیرساختها در زنجیرۀ تأمین بهداشت و درمان انجام شود. باتوجهبه اهمیت رانۀ «مدیریت دارایی و تأمین مالی» لازم است آسیبشناسی توافقات فعلی از منظر مالی انجام و برنامۀ دقیقی برای دستیابی طرفین به منافع مالی تدوین شود.
[1]. Theme analysis
[2]. Fuzzy Cognitive Map
[3] Boris
[4] Mudyarabikwa
[5] correction factor
)