نویسندگان
دانشگاه
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
In recent years, the relationship between performance and firm diversification become as an important empirical matter. The diversity strategies in companyâs business are able to affect the competitive balance of an industry. The aim of this study, investigate the effect of business diversification on performance and value of accepted firms in Tehranâs Stock Exchange. To achieve this goal, the Herfindahl-Hryshmn index and TobinQ index were used to assess the business diversification and the companyâs value from the market value in each year, respectively. This sample includes 125 accepted firms in Tehranâs stock exchange within 7 industries, in the periods of 1381-1390. In order to verify the hypothesis, a multiple regression based on panel data by Estimated Generalized Least Square (EGLS) was used. The results from the study hypothesis indicate that there is significant and direst relationship between Herfindahl _ Hryshmn index and the performance of studied firms in comparative industries, in semi concentrated industries, there is a negative relationship between Herfindahl _ Hryshmn index and the performance of studied firms, but not significant. Also there is a negative relationship between Herfindahl _ Hryshmn index and the value of studied firms in competitive, concentrated and semi-concentrated industries, but are not significant.
In conclusion we can say that the business diversification have an significant and positive effect of performance and have non-significant and negative effects on value of studied firms.
کلیدواژهها [English]
مقدمه
در شرایط روز جهانی که تغییرات متنوع و سریع ویژگی برجسته آن است رقابت شتاب بیشتری به خود گرفته است. بنابراین واحدهای اقتصادی و بهویژه واحدهای تولیدی برای اینکه بتوانند در عرصه به حیات خود ادامه دهند ضرورت دارد که بتوانند بهعنوان یک مزیت رقابتی منابع خود را به بهترین شکل ممکن به محصولات متنوع و حاوی نوآوری (هدف اصلی) تبدیل کنند، همچنین بسیاری از سازمانهای امروزی در دنیا به سمت بزرگتر شدن و افزایش محیط فعالیت کسب و کارشان پیش میروند، شاید یکی از دلایل این امر، پاسخگویی به نیازهای چندگانه مشتریان باشد. مدیران سعی میکنند از طریق برآوردن نیازهای چندجانبه مشتریان، آنها را به سازمان وفادارتر سازند. به همین دلیل و دلایل فنی دیگر نظیر برآورده ساختن مواد اولیه و سیستم توزیع پخش محصول نهایی در درون سازمان، بسیاری از سازمانها به تنوع روی آوردهاند. پرسشی که ممکن است در ذهن مدیران مطرح شود این است که ایجاد تنوع در کسب و کارهای شرکت، چه تأثیری بر عملکرد و ارزش شرکت دارد.هدف از انجام این پژوهش، بررسی این موضوع است که چه ارتباطی میان تنوع کسب و کار شرکتها به عنوان متغیر مستقل و عملکرد و ارزش شرکت در جایگاه متغیرهای وابسته وجود دارد.
مبانی نظری
بر اساس تعریف "رامانیوجام[1]" و "واراداراجان[2]"، تنوع عبارت است از: حدی که در آن مؤسسات بهطور همزمان، درفعالیتهای کسب و کار مختلف مشغول به فعالیت هستند (راگاناتان،[3]1995).
نخستین نکته ماهیت تنوع در شرکتهاست. سه سطح اصلی از تنوع وجود دارد:
۱- تنوع ناشی از ارتباط نزدیک محصولات؛ ۲- تنوع بر مبنای شایستگی اصلی؛ 3-تنوع در محصولات نامرتبط (لینچ،[4]2006).
ارزیابی عملکرد و بطور کلیتر مدیریت عملکرد فرایندی است که از طریق آن میتوان اطلاعات مفید و سودمندی در خصوص چگونگی انجام موثر کارها برای تقویت رفتارهای مثبت و حذف رفتارهای نامناسب و غیر ضروری بدست آورد.
اهمیت موضوع تمرکز و تنوع کسب و کار در رشتههای صنعتی دارای رقابت وسیع، که قدرت بازار میان بنگاههای متعددی توزیع شده است، در مقایسه با صنایعی که میزان تمرکز آنها بالاست، محصول بیشتری تولید میشود و قیمت کالاها و خدمات تولیدی هم بطور نسبی پایینتر است. به عبارت دیگر سهم محصول تولیدی در صنایعی که کسب و کار متنوع دارند، نتیجه عملکرد بهتر و قیمت پایینتر است.
پیشینه پژوهش
در زمینه تنوعسازمانی و سایر متغیرهای مربوط به سازمان (نظیر عملکرد، ریسک، سودآوری و...) تا کنون مطالعات فراوانی انجام گرفته است. به برخی از پژوهشهای مشابه در موضوع، در جدول زیر اشاره شده است.
جدول (1) پیشینه پژوهش
|
نویسندگان |
سال |
موضوع پژوهش |
نتیجهگیری |
|
سانتس[5] و همکاران |
2008 |
آیا تنوعسازی باعث نابودی ارزش میشود؟ |
تنوعسازی ارزش شرکت را از بین نمیبرد]20[. |
|
لین[6] و همکاران |
2007 |
تأثیر استفاده از مشتقات مالی بر فزنی ارزش در تنوعسازی |
بین شرکتهایی که از مشتقات مالی استفاده میکنند و کاهش تنوعسازی یک ارتباط وجود دارد]16[. |
|
فوکیو و یوشیجیما |
2007 |
بررسی تنوع شرکتها، عملکرد و تجدید ساختار در بزرگترین شرکتهای ژاپنی |
بطور متوسط بین تنوعسازی و عملکرد شرکت رابطه منفی وجود دارد]13[. |
|
ساین و همکاران |
2007 |
بررسی تأثیر عملکرد بر وابستگی کسب و کار |
رابطه منفی بین درجهای از تنوعسازی و عملکرد وجود دارد]22[. |
|
چانگ و وانگ |
2007 |
بررسی استراتژی تنوع محصول در ارتباط بین تنوع بینالمللی و عملکرد |
بین تنوعسازی محصول با عملکرد شرکتهای بینالمللی رابطه مثبت وجود دارد]10[. |
|
برگر و همکاران |
2010 |
اثر تمرکز در برابر تنوعسازی بر عملکرد بانکها |
در 4 بعد وام، سپرده، دارایی و جغرافیایی تنوعسازی با کاهش سود و افزایش هزینه روبرو است]9[. |
|
کانگ و همکاران |
2011 |
اثر تنوعسازی بر عملکرد شرکت و مکمل بین محصولات |
رابطه یو[7] معکوس شکل بین درجهای از تنوع محصولات، عملکرد شرکت و مکمل محصولات (تولیدات مکمل) وجود دارد]17[. |
|
آنیل ویقییت |
2011 |
رابطه بین استراتژی تنوع و عملکرد سازمان |
- رابطه بین تنوع و عملکرد، تحت تأثیر عواملی مانند شرایط کار، بحران، عدم وجود شرایط رقابت کامل بازار قرار دارد]8[. |
|
سو و لئون لی |
2012 |
بررسی تأثیر تنوعسازی بر عملکرد و تنظیم ریسک عملکرد |
اثر تنوعسازی بر عملکرد شرکتها در سطوح مختلف همگن نیست]18[. |
|
چین و جزفیو |
2012 |
بررسی روابط بین مالکیت مدیریتی، تنوع و عملکرد شرکت |
- رابطه U شکل بین مالکیت مدیریتی و تنوع در شرکتهای بزرگ وجود دارد. |
|
لوکمن و همکاران |
2013 |
تأثیر تنوع کسب و کار بر عملکرد ساخت و ساز شرکتهای آفریقایی |
تفاوت معناداری در عملکرد شرکتهای متنوع و غیر متنوع وجود دارد. |
|
تاستان وهمکاران |
2013 |
رابطه بین استراتزی تنوع و عملکرد، مقایسه بین بلزیک و ترکیه |
زمانیکه در بلزیک عملکرد شرکتهای تکمحصولی، غالب و غیر متنوع بالا است در ترکیه نیز عملکرد بالا است. |
|
حساس یگانه و همکاران |
1387 |
رابطه بین سرمایهگذاران نهادی و ارزش شرکت |
ارتباط معناداری بین تمرکز مالکیت نهادی و ارزش شرکت وجود ندارد]4[. |
|
معماری نژاد و همکاران |
1390 |
ارزیابی ساختار و عملکرد بازار خودروی سواری ایران |
درجه تمرکز بالا در این بازار را تأیید میکند]5[. |
|
یاوری و همکاران |
1389 |
متنوعسازی صادرات و بهرهوری در صنایع کشور |
- بهرهوری و صادرات روند مشابهی با یکدیگر دارند]7[. |
روش پژوهش
هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر تنوعسازی کسب و کار بر عملکرد و ارزش شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران است.
فرضیههای پژوهش
فرضیه عبارت است از آنچه که پژوهشگر بهدنبال آن می گردد، و یا حدسی است زیرکانه و علمی که برای نتیجه پژوهش میزنیم. به عبارت دیگر، پیشنهادی است که در محک آزمایش علمی سنجیده میشود (نبوی، 1373).
در زمینه رابطه بین تنوع کسب و کار و عملکرد، پژوهشگران به سه نتیجه متضاد دست یافتهاند. عدهای این رابطه را مثبت، عدهای به وجود رابطه منفی و سایر پزوهشگران هیچگونه رابطهای بین این دو متغیر پیدا نکردند. بر این اساس فرضیه اول مرتبط با این پژوهش به شکل زیر بیان میگردد:
1- تنوعسازی کسب و کار بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مثبت و معنادرای دارد.
2- تنوعسازی کسب و کار بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مثبت و معنادرای دارد.
تعریف متغیرهای پژوهش
در این پژوهش، از سه دسته متغیرهای مستقل، وابسته و کنترل استفاده میشود:
متغیر مستقل
متغیر مستقل در این پژوهش تنوعسازی کسب و کاراست که با استفاده از شاخص هرفیندال- هریشمن اندازهگیری میشود:
این شاخص از اطلاعات تمام بنگاههای صنعت استفاده مینماید و برای بهدست آوردن این شاخص از مجموع مربع سهم اندازههای (تولید، فروش، نیروی کار و غیره) تمام بنگاهها در صنعت یا بازار استفاده میشود. در واقع این شاخص به هر بنگاه به اندازه سهم آن در بازار وزن میدهد.
Si2: مربع سهم بازار از بنگاه iام
N: تعداد بنگاههای موجود در صنعت یا بازار
شاخص هرفیندال_هریشمن در دهه 80 توسط کمیسیون تجارت آمریکا برای طبقهبندی بازار مورد استفاده قرار گرفت. بازاری که شکل HHIآن کمتراز (10%)1000 باشد بازار رقابتی محسوب میشود، لیکن بازار با شاخص HHI بیش از (18%) 1800 بازار غیررقابتی به حساب میآید. به طوری که کمیسیون فدرال تجارت درخواست ادغام شرکتهای با شاخص هرفیندال بیش از 1000 را بررسی میکند و در مقابل ادغام شرکتها، در بازاری با شاخص HHI بیش از 1800 مقاومت میکند.
این شاخص بین صفر و یک تغییر میکند و دامنه نوسان آن بهصورت 0>H>1 نوشته میشود.
متغیرهای وابسته
1- عملکرد شرکت: برای ارزیابی عملکرد شرکت از شاخص Q توبین استفاده شده است.
در رابطه فوق [8]M.V.S نشانگر ارزش بازار سهام عادی، [9]B.V.D ارزش دفتری بدهیها . [10]B.V.A ارزش دفتری داراییها است (صامتی و همکاران، 1386).
2- ارزش شرکت:برابر است با ارز ش بازار هرسهم شرکت در آخر هر سال.
متغیرهای کنترل
در پژوهشهای پیشین، متغیرهای زیر بهعنوان عامل تعیینکننده ارزش شرکت در نظر گرفته شدهاند. از این رو در این پژوهش، تأثیر این عوامل بر ارزش شرکت کنترل میشود. متغیرهای کنترل عبارتند از:
اندازه صنعت ISize[11]: برای استفاده از عامل اندازه از Log جمع ارزش بازار سهام[12] شرکتهای موجود در مدیریت دارایی صنعت استفاده خواهد شد.
اهرم مالی[13]Lev::عبارت است از نسبت کل بدهیهای شرکت به کل داراییها. از این نسبت به عنوان شاخصی برای تعیین ریسک مالی استفاده میشود(نوو، 1384).
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام [14]BE/ME: این نسبت از حاصل تقسیم ارزش دفتری سهام بر ارزش بازاری سهام بدست میآید (رضایی و همکاران، 1389).
رشد فروشSG[15]
از طریق فرمول زیر نرخ رشد فروش بدست خواهد آمد:
مالکیت نهادیIO[16]
برای محاسبه تمرکز مالکیت نهادیدرصد سهام هر یک از مالکان نهادی به توان دو رسیده و با هم جمع میشوند. حاصل بین0تا 1 بوده و هر چقدر به1نزدیکتر باشد، تمرکز بیشتر است (رحمانی و همکاران، 1380):
IO= ∑ (درصد مالکیت هر نهاد)2
اندازه شرکت FSize[17]: اندازه شرکت از طریق لگاریتم طبیعی فروش برای شرکت در پایان سال محاسبه میشود (نیکبخت و همکاران، 1389).
نسبت مخارج سرمایهای به داراییها CE/A: مخارج سرمایهای بر اساس اضافات دارایی ثابت در طی سال به کل داراییها بدست میآید (نیکبخت و همکاران، 1389).
مدل آزمون فرضیهها
مدلهای زیر برای آزمون فرضیههای پژوهش تخمین زده شدهاند:
که در این روابط:
: شاخص هرفیندال- هریشمن؛ value: ارزش شرکت؛ : عملکردمالی؛ : نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار؛ : سهاماهرم مالی؛ : نسبت مخارج سرمایهای؛ : اندازه شرکت؛ : تمرکز مالکیت نهادی؛ : اندازه صنعت؛ : رشد فروش.
جامعه آماری، روش نمونهگیری و محدوده زمانی
با توجه به محدودیت اطلاعات، دوره مورد مطالعه از سال 1381 تا پایان سال 1390 و جامعه آماری مورد بررسی، همه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در انتخاب نمونه، موارد زیر در نظر گرفته شده است:
پایان سال مالی شرکت 29 اسفند باشد، شرکتها در طی دوره مورد نظر، سال مالی خود را تغییر نداده و توقف فعالیت نیز نداشته باشند، صورتهای مالی و یادداشتهای همراه شرکتها در دوره زمانی 1381 تا 1390 بهطور کامل در سایت بورس اوراق بهادار تهران موجود باشد و شرکت انتخابی جزو شرکتهای سرمایهگذاری، بانکها و مؤسسههای بیمه نباشد. با توجه به این محدودیتها و پس از غربالگری تعداد 125 شرکت بررسی شدند.
روش گردآوری دادهها
اطلاعات مورد نیاز برای ادبیات موضوع و پیشینه از روش کتابخانهای، پژوهش گردآوری شده و کلیه اطلاعات مورد نیاز برای انجام این پژوهش از بانکهای اطلاعاتی بورس اوراق بهادار تهران، نرمافزارهای تدبیرپرداز و رهآورد نوین و سامانه معاملاتی بورس و اوراق بهادار تهران جمعآوری شده است.
روش تجزیه و تحلیل دادهها و یافتههای پژوهش
به منظور تجزیه و تحلیل دادهها وانجام آزمون فرضیههای پژوهش از روش تحلیل همبستگی (با استفاده از تکنینک پانل دیتا) استفاده نمودیم. لذا بدین منظور در این پژوهش پس از اجرای مرحله پژوهش کتابخانهای و میدانی و استخراج اطلاعات کافی از نمونهها و محاسبه ارزشهای هر یک از متغیرها، با استفاده از نرمافزارهای Excel (به منظور جمعآوری دادهها)، Eviews (برای آزمون پانل دیتا) و Stata (به منظور انجام آزمون ناهمسانی واریانسها و آزمون خودهمبستگی) به تجزیه تحلیل یافتهها و آزمون فرضیههای پژوهش پرداخته شده است.
تحلیل شدت تنوع و تمرکز در صنایع
همانطور که بیان شد ما در این پژوهش بهدنبال تأثیر تنوعسازی بر عملکرد شرکتها هستیم، بنابراین قبل از تجزیه و تحلیل رگرسیون به بررسی درجههای تنوعسازی در صنایع پرداختیم. برای تفکیک درجههای تنوعسازی از روش هرفیندال_هریشمن استفاده شده است. در این بخش شاخص نسبت تمرکز، هرفیندال- هریشمن به منظور تغییرات تمرکز صنایع در سالهای 1381-1390 محاسبه شده است.
هرفیندال - هریشمن در دهه 80 توسط کمیسیون تجارت آمریکا برای طبقهبندی بازار استفاده شد. بازاری که شکل HHI آن کمتراز (10%)1000 باشد بازار رقابتی محسوب میشود، لیکن بازار با شاخص HHI بیش از (18%) 1800 بازار غیررقابتی به حساب میآید. به طوری که کمیسیون فدرال تجارت درخواست ادغام شرکتهای با شاخص هرفیندال بیش از 1000 را بررسی میکند و در مقابل ادغام شرکتها، در بازاری با شاخص HHI بیش از 1800 مقاومت میکند.
جدول (2) نتایج شاخص هرفیندال-هریشمن طی سالهای 1381-1390
|
صنعت |
1381 |
1382 |
1383 |
1384 |
1385 |
1386 |
1387 |
1388 |
1389 |
1390 |
|
صنایع فلزی |
116/0 |
0/116 |
115/0 |
103/0 |
119/0 |
133/0 |
0/132 |
119/0 |
139/0 |
140/0 |
|
خوردوسازی |
306/0 |
0/304 |
269/0 |
265/0 |
257/0 |
276/0 |
0/273 |
302/0 |
329/0 |
229/0 |
|
کاشی و سرامیک |
061/0 |
0/067 |
075/0 |
074/0 |
076/0 |
073/0 |
0/075 |
075/0 |
092/0 |
087/0 |
|
شیمیایی |
115/0 |
0/117 |
114/0 |
118/0 |
121/0 |
120/0 |
0/123 |
120/0 |
119/0 |
133/0 |
|
ماشین آلات و تجهیزات |
134/0 |
0/141 |
145/0 |
173/0 |
171/0 |
165/0 |
0/153 |
156/0 |
164/0 |
167/0 |
|
غذایی |
182/0 |
0/207 |
223/0 |
218/0 |
221/0 |
221/0 |
0/207 |
217/0 |
217/0 |
230/0 |
|
دارویی |
067/0 |
0/283 |
233/0 |
213/0 |
226/0 |
219/0 |
0/273 |
251/0 |
299/0 |
068/0 |
بنابراین طبق نتایج حاصل از شاخص هرفیندال_ هریشمن، صنایع به سه دسته رقابتی، نیمهمتمرکز و متمرکز تقسیم شدند. در نتیجه آزمون فرضیه پژوهش در حالت تلفیقی که در قسمتهای بعد توضیح داده خواهد شد در سه مرحله برای سه دسته صنایع رقابتی، متمرکز و نیمهمتمرکز انجام میپذیرد.
جدول (3) نتایج نهایی تنوعسازی بر اساس جدول (1)
|
HHI |
نوع بازار |
صنایع |
توضیحات |
|
10%HHI< |
رقابتی |
صنایع کاشی و سرامیک و سایر کانیهای غیرفلزی |
با توجه به مقادیر بهدست آمده طی سالهای 1381-1390 که همواره رقمی زیر 10% را اختیار نموده است، میتوان چنین بیان نمود که این 2صنعت به شدت رقابتی اند. |
|
18%>HHI>10% |
نیمهمتمرکز |
صنایع فلزی، گروه محصولات شیمیایی، ماشینآلات و تجهیزات |
با توجه به جدول شماره 1 مقادیر این شاخص همواره رقمی بین 10% و 18% را اختیار نموده است، میتوان اظهار داشت که این صنایع نیمهمتمرکز بوده اند. |
|
18%<HHI |
متمرکز |
صنایع خودروسازی، مجصولات غذایی و مجصولات دارویی |
با توجه به مقادیری که مشاهده میکنیم این شاخص همواره رقمی بیش از 18% را داراست، در نتیجه میتوان بیان کرد که این صنایع به شدت متمرکز هستند. |
بررسی آمار توصیفی
همانطور که در بخشهای قبلی نیز بدان اشاره شد، آمار توصیفی بخشی از تجزیه و تحلیل محقق را تشکیل میدهد. جدول (2) این آمارهها را درباره متغیرهای پژوهش ارایه میدهد تا از آنها برای انتخاب آزمونها و روشهای آزمون فرضیه استفاده شود.
جدول (4) آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
|
متغیرها |
ارزش شرکت |
تنوع سازی |
اندازه صنعت |
اهرم مالی |
مالکیت نهادی |
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار |
اندازه شرکت |
رشد فروش |
نسبت مخارج سرمایهای به داراییها |
|
میانگین |
4/980704 |
00954/0 |
05596/0 |
34207/0 |
64193/0 |
00327/0 |
53105/5 |
24660/0 |
02765/0 |
|
انحراف معیار |
92/258 |
03122/0 |
08974/0 |
16327/1 |
696/253 |
20356/0 |
61133/0 |
37464/1 |
11206/0 |
|
مینیموم |
459 |
0 |
0 |
00001/0– |
0 |
0004/0– |
97600/3 |
000/1– |
000/0– |
|
ماکزیمم |
296816 |
28400/0 |
60100/0 |
94/2 |
989/0 |
159/6 |
03100/8 |
3310/44 |
85100/0 |
|
مقدار جاک برا |
5/106999 |
9/68320 |
53/7120 |
1283943 |
8099002 |
2948950 |
569/202 |
3831846 |
7/78652 |
|
احتمال |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
000/0 |
|
تعداد مشاهدها |
1250 |
1250 |
1250 |
1250 |
1250 |
1250 |
1250 |
1250 |
1250 |
بیشک یکی از مهمترین استفادهای که میتوان از جدول آمار توصیفی داشت، قضاوت در مورد نرمال یا غیرنرمال بودن دادهها است. آزمون جارکو برا آزمونی است که برای این بررسی بیشتر عمومیت دارد. آماره جاکبرا نشان میدهد که تمامی متغیرهای پژوهش دارای توزیع نرمال نیستند، زیرا با توجه به احتمال مربوطه (p-value<0.05) فرض صفر آزمون مبنی بر نرمال بودن توزیع دادهها رد شده است.
میانگین بهعنوان یکی از پارامترهای مرکزی، نشان دهنده مرکز ثقل جامعه بوده و به عبارتی مبین این امر است که اگر به جای تمامی مشاهدههای جامعه، میانگین آن قرار داده شود، هیچ تغییری در جمع کل دادههای جامعه ایجاد نمیگردد. به طور مثال میانگین هرفیندال_هریشمن به عنوان متغیر مستقل شرکتهای نمونه برابر با 0.009546 بوده است.
ماکزیمم، بیشترین عدد متغیر در جامعه آماری را نشان میدهد. طبق نتایج جدول، بیشترین میزان رشد فروش شرکتهای مزبور 44.33100 است.
مینیمم، کمترین عدد متغیر در جامعه آماری را نشان میدهد. طبق نتایج جدول کمترین میزان هرفیندال-هریشمن برای شرکتهای نمونه 0 بوده است.
جدول (5) آزمون مانایی متغیرهای پژوهش در سطح اطمینان 95% (صنایع رقابتی)
|
لیون و چوی |
متغیرها |
|
|
P(VALUE) |
F |
|
|
0000/0 |
5031/21 |
عملکرد |
|
0004/0 |
38656/3 |
ارزش شرکت |
|
9959/0 |
64627/2 |
تنوعسازی |
|
0000/0 |
49601/8 |
اندازه صنعت |
|
0000/1 |
58098/7 |
اهرم مالی |
|
0000/1 |
8334/15 |
مالکیت نهادی |
|
0000/0 |
1931/20 |
ارزش دفتری به بازار |
|
0000/0 |
15853/4 |
اندازه شرکت |
|
0000/0 |
1676/70 |
رشد فروش |
|
0000/0 |
5110/15 |
مخارج سرمایهای به دارایی |
یافتههای پژوهش
پس از تشخیص درجههای تنوعسازی و بررسی آمار توصیفی به پایایی متغیرهای پژوهش پرداخته میشود. پارامترهای مربوط به متغیر هر مدل، اعم از مستقل و وابسته باید در طول زمان در یک مدل رگرسیونی از نوع سری زمانی ثابت باشند و برای تعیین پایایی مدل از آزمون "لیون لین و چوی" استفاده میشودآزمون لیون لین وچوی برای سه گروه صنایع رقابتی، نیمهمتمرکز و متمرکز صورت پذیرفت و همانطور که در جداول مشاهده میشود، نتایج این آزمون در صنایع رقابتی مبین مانایی تمامی متغیرهای پژوهش بهجزو متغیر مستقل HHI و 3 متغیرکنترلLEV, IO و FSize، در صنایع نیمه متمرکز بهجز در 2 متغیرکنترلIO و LEV و در صنایع متمرکز به جز در متغیر مستقل HHI و 2 متغیر کنترل IO و LEV است.
جدول (6) آزمون مانایی متغیرهای پژوهش در سطح اطمینان 95% (صنایع نیمه متمرکز)
|
لیون و چوی |
متغیرها |
|
|
P (VALUE) |
F |
|
|
0000/0 |
3511/38 |
عملکرد |
|
0000/0 |
3021/11 |
ارزش شرکت |
|
2099/0 |
80667/0 |
تنوعسازی |
|
0000/0 |
06744/4 |
اندازه صنعت |
|
1924/0 |
86897/0 |
اهرم مالی |
|
0000/1 |
6561/31 |
مالکیت نهادی |
|
0000/0 |
95843/8 |
ارزش دفتری به بازار |
|
2540/0 |
66192/0 |
اندازه شرکت |
|
0000/0 |
8933/10 |
رشد فروش |
|
0000/0 |
57521/5 |
مخارج سرمایهای به دارایی |
جدول (7) آزمون مانایی متغیرهای پژوهش در سطح اطمینان 95% (صنایع متمرکز)
|
لیون و چوی |
متغیرها |
|
|
P(VALUE) |
F |
|
|
0000/0 |
9154/10 |
عملکرد |
|
0000/0 |
71573/4 |
ارزش شرکت |
|
0000/0 |
57250/5 |
تنوعسازی |
|
0000/0 |
0680/13- |
اندازه صنعت |
|
0000/1 |
6758/11 |
اهرم مالی |
|
1024/0 |
26772/1 |
مالکیت نهادی |
|
0000/0 |
3858/21 |
ارزش دفتری به بازار |
|
0000/0 |
08536/7 |
اندازه شرکت |
|
0000/0 |
19087/7 |
رشد فروش |
|
0000/0 |
23245/9 |
مخارج سرمایهای به داراییها |
جدول (8) آزمون مانایی بلندمدت فرضیه پژوهش در سطح اطمینان 95% (صنایع رقابتی)
|
کائو |
فرضیهها |
|
|
P(VALUE) |
F |
|
|
0000/0 |
149436/7- |
فرضیه اول |
|
0000/0 |
065010/4- |
فرضیه دوم |
جدول (9) آزمون مانایی بلندمدت فرضیه پژوهش در سطح اطمینان 95% (صنایع نیمهمتمرکز)
|
کائو |
فرضیهها |
|
|
P(VALUE) |
F |
|
|
0000/0 |
796089/8 |
فرضیه اول |
|
0000/0 |
539503/9- |
فرضیه دوم |
آزمون هم انباشتگی کائو
برای بررسی وجود یا عدم وجود رابطه بلندمدت بین متغیرهای مدل از آزمون همانباشتگی کائو استفاده کردهایم، شایان ذکر است به دلیل اینکه آزمون کائو برای متغیرHHI، Fsize،IO و LEV در هر دو فرضیه استفاده شده، لذا مانایی بلندمدت تأیید میگردد. جداول 8، 9 و 10 بخوبی وجود همانباشتگی بلندمدت بین متغیرهای پژوهش را توجیه میکند.
جدول (10) آزمون مانایی بلندمدت فرضیه پژوهش در سطح اطمینان 95% (صنایع متمرکز)
|
کائو |
فرضیهها |
|
|
P(VALUE) |
F |
|
|
0000/0 |
43257/11- |
فرضیه اول |
|
0000/0 |
438542/4- |
فرضیه دوم |
آزمون ناهمسانی واریانسها و خودهمبستگی فرضیههای پژوهش
جداول 11، 12 و 13 وجود ناهمسانی واریانس را برای کل فرضیههای پژوهش و هر سه صنعت رقابتی، نیمهمتمرکز و متمرکز تأیید میکند و وجود خودهمبستگی را فقط برای فرضیه دوم صنعت نیمهمتمرکز پژوهش، تأیید نمیکند. همانطور که در فصل سوم تشریح شد برای مشکل ناهمسانی واریانس از روش حداقل مربعات تعمیم یافته تخمینی (EGLS) و برای مشکل خود همبستگی ازپارامتر AR(1)یا AR(2) (هرکدام که بتواند پارامترهای مدل دارای اثرات ثابت را به خوبی تخمین بزند) استفاده کردهایم.
جدول (11) نتایج آزمون ناهمسانی واریانسها و خود همبستگی فرضیه پژوهش (صنایع رقابتی)
|
فرضیهها |
آزمون ناهمسانی واریانسها |
آزمون خودهمبستگی |
||
|
F |
P(VALUE) |
F |
P(VALUE) |
|
|
فرضیه اول |
41/342 |
000/0 |
366/63 |
000/0 |
|
فرضیه دوم |
48/221 |
000/0 |
113/29 |
000/0 |
جدول (12) نتایج آزمون ناهمسانی واریانسها و خود همبستگی فرضیه پژوهش (صنایع نیمهمتمرکز)
|
فرضیهها |
آزمون ناهمسانی واریانسها |
آزمون خودهمبستگی |
||
|
F |
P(VALUE) |
F |
P(VALUE) |
|
|
فرضیه اول |
66/1926 |
000/0 |
682/9 |
0030/0 |
|
فرضیه دوم |
90/574 |
000/0 |
908/1 |
1730/0 |
جدول (13) نتایج آزمون ناهمسانی واریانسها و خود همبستگی فرضیه پژوهش (صنایع متمرکز)
|
فرضیهها |
آزمون ناهمسانی واریانسها |
آزمون خودهمبستگی |
||
|
F |
P(VALUE) |
F |
P(VALUE) |
|
|
فرضیه اول |
78/608 |
000/0 |
422/101 |
000/0 |
|
فرضیه دوم |
68/488 |
003/0 |
273/16 |
002/0 |
آزمون فرضیههای پژوهش در حالت تابلویی
در این بخش به آزمون فرضیهها در قالب آمار توصیفی و مدل رگرسیونی پرداخته شده است. همچنین برای تشخیص انتخاب بین POOLED یا PANEL بودن فرضیههای پژوهش از آزمون F لیمر استفادهکردهایم، سپس برای تعیین و انتخاب یکی از دو الگوی اثرات ثابت یا اثرات تصادفی از آزمونهاسمن استفاده شده است که نتایج حاصل از آن در جداول 14، 15 و 16 قابل مشاهده است.
جدول (14) نتایج آزمون F لیمر وهاسمن (صنایع رقابتی)
|
فرضیهها |
F لیمر |
هاسمن |
Cross – section |
||
|
F |
P |
Chi - square |
P |
||
|
فرضیه اول |
747132/3 |
0000/0 |
707951/72 |
0000/0 |
FIX |
|
فرضیه دوم |
837705/1 |
0200/0 |
902251/38 |
0069/0 |
FIX |
جدول (15) نتایج آزمون F لیمر وهاسمن (صنایع نیمهمتمرکز)
|
فرضیهها |
F لیمر |
هاسمن |
Cross – section |
||
|
F |
P |
Chi - square |
P |
||
|
فرضیه اول |
895302/1 |
0003/0 |
056799/103 |
0000/0 |
FIX |
|
فرضیه دوم |
052384/17 |
0000/0 |
958541/569 |
0000/0 |
FIX |
جدول (16) نتایج آزمون F لیمر وهاسمن (صنایع متمرکز)
|
فرضیهها |
F لیمر |
هاسمن |
Cross – section |
||
|
F |
P |
Chi - square |
P |
||
|
فرضیه اول |
244983/8 |
0000/0 |
725445/323 |
0000/0 |
FIX |
|
فرضیه دوم |
025263/15 |
0000/0 |
480992/21 |
0060/0 |
FIX |
آزمون فرضیه اول پژوهش
فرضیه اول پژوهش به صورت زیر بیان شده بود:
"تنوعسازی کسب و کار بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مثبت و معنادرای دارد."
با توجه به نتایج جداول 9، 10 و 11 مدل اول پژوهش در هر سه صنعت دارای مشکل ناهمسانی واریانس است. بنابراین باید از روش حداقل مربعات تعمیم یافته تخمین برای آزمون فرضیه اول استفاده گردد. از طرفی چون مدل اول مشکل خود همبستگی دارد، از پارامتر AR استفاده شده است. نتایج حاصل ازآزمون مدل اول در جدول17،18و 19قابل مشاهده است.
نتایج نشان میدهد تنوعسازی کسب و کار که با استفاده از شخص هرفیندال-هریشمن اندازهگیری شده است، بر عملکرد صنایع رقابتی تأثیر مثبت داشته و این تأثیر معنادار است.
جدول (17)نتایج آزمون فرضیه اول (صنایع رقابتی)
|
متغیر |
EGLS |
||
|
ضرایب |
آمارهt |
احتمالt |
|
|
هرفیندال-هریشمن |
01238/50 |
68/2 |
0081/0 |
|
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام |
22678/12- |
14/4- |
0001/0 |
|
نسبت مخارج سرمایهای |
131822/0- |
45/1- |
1490/0 |
|
اندازه شرکت |
565531/0- |
43/4- |
0000/0 |
|
تمرکز مالکیت نهادی |
018187/0 |
24/0 |
8113/0 |
|
اندازه صنعت |
34757/20 |
68/8 |
0000/0 |
|
اهرم مالی |
013313/0 |
18/0 |
8586/0 |
|
رشد فروش |
058622/0 |
26/1 |
2099/0 |
|
متغیر ثابت |
410488/3 |
17/4 |
0001/0 |
|
AR(1) |
599189/0 |
56/3 |
0005/0 |
|
ضریب تعیین |
82/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل شده |
780/0 |
||
|
آماره دوربین- واتسون |
88/1 |
||
|
آمارهF |
91587/22 |
||
|
احتمال آمارهF |
0000/0 |
||
لذا با توجه به اینکه در صنایع رقابتی شاخص هرفیندال- هریشمن تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد داشته است، بنابراین فرضیه اول پژوهش در صنایع رقابتی تأیید میشود.
نتایج در صنایع نیمهمتمرکز حاکی از آن است که تنوعسازی کسب و کار در این صنایع بر عملکرد تأثیر منفی و معناداری داشته است.
جدول (18) نتایج آزمون فرضیه اول (صنایع نیمهمتمرکز)
|
متغیر |
EGLS |
||
|
ضرایب |
آمارهt |
احتمالt |
|
|
هرفیندال-هریشمن |
22282/10- |
19/2- |
0287/0 |
|
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام |
034257/0 |
85/0 |
3970/0 |
|
نسبت مخارج سرمایهای |
177061/0- |
87/0- |
3845/0 |
|
اندازه شرکت |
472530/0 |
53/2- |
0118/0 |
|
تمرکز مالکیت نهادی |
157340/0 |
21/1 |
2256/0 |
|
اندازه صنعت |
71886/12 |
76/5 |
0000/0 |
|
اهرم مالی |
008848/0 |
96/0 |
3386/0 |
|
رشد فروش |
258596/0 |
53/4 |
0000/0 |
|
متغیر ثابت |
443945/3 |
44/3 |
0006/0 |
|
AR(1) |
295862/0 |
57/4 |
0000/0 |
|
ضریب تعیین |
67/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل شده |
62/0 |
||
|
آماره دوربین- واتسون |
01/2 |
||
|
آمارهF |
47692/13 |
||
|
احتمال آمارهF |
000000/0 |
||
لذا با توجه به اینکه در صنایع نیمهمتمرکز شاخص هرفیندال- هریشمن تأثیر منفی و معناداری بر عملکرد داشته است، بنابراین فرضیه اول پژوهش در صنایع نیمهمتمرکز رد میشود.
در صنایع متمرکز تنوعسازی کسب و کار بر عملکرد تأثیر منفی گذاشته است، ولی این تأثیر معنادار نیست.
جدول (19) نتایج آزمون فرضیه اول (صنایع متمرکز)
|
متغیر |
EGLS |
||
|
ضرایب |
آمارهt |
احتمالt |
|
|
هرفیندال-هریشمن |
1498/1- |
85/0- |
3965/0 |
|
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام |
9352/6- |
48/5- |
0000/0 |
|
نسبت مخارج سرمایهای |
0983/0- |
88/0- |
3782/0 |
|
اندازه شرکت |
4731/0- |
92/3- |
0001/0 |
|
تمرکز مالکیت نهادی |
90/9- |
45/2- |
0147/0 |
|
اندازه صنعت |
4928/5 |
41/7 |
0000/0 |
|
اهرم مالی |
0643/0 |
77/1 |
0767/0 |
|
رشد فروش |
0219/0 |
98/2 |
0030/0 |
|
متغیر ثابت |
8806/3 |
76/5 |
0000/0 |
|
AR(1) |
6441/0 |
10/11 |
0000/0 |
|
ضریب تعیین |
87/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل شده |
85/0 |
||
|
آماره دوربین- واتسون |
19/2 |
||
|
آمارهF |
49925/44 |
||
|
احتمال آمارهF |
000000/0 |
||
لذا با توجه به اینکه در صنایع متمرکز شاخص هرفیندال- هریشمن تأثیر منفی و بدون معنایی بر عملکرد داشته است، بنابراین فرضیه اول پژوهش در صنایع متمرکز نیز رد میشود.
آزمون فرضیه دوم پژوهش
فرضیه دوم به صورت زیر بیان شده بود:
"تنوعسازی کسب و کار بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مثبت و معنادرای دارد."
با توجه به نتایج جداول 9، 10 و 11 مدل اول پژوهش در هر سه صنعت دارای مشکل ناهمسانی واریانس است. بنابراین باید از روش حداقل مربعات تعمیم یافته تخمین برای آزمون فرضیه اول استفاده گردد. از طرفی چون مدل دوم مشکل خود همبستگی دارد، از پارامتر AR استفاده شده است. نتایج حاصل ازآزمون مدل دوم در جدول 19، 20 و 21 قابل مشاهده است.
جدول (20) نتایج آزمون فرضیه دوم (صنایع رقابتی)
|
متغیر |
EGLS |
||
|
ضرایب |
آمارهt |
احتمالt |
|
|
هرفیندال-هریشمن |
5346278- |
71/1- |
0891/0 |
|
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام |
391283- |
72/1- |
0875/0 |
|
نسبت مخارج سرمایهای |
68/12720 |
95/0 |
3442/0 |
|
اندازه شرکت |
133667- |
8/4- |
0000/0 |
|
تمرکز مالکیت نهادی |
24365- |
38/1- |
1712/0 |
|
اندازه صنعت |
16888623 |
3/26 |
0000/0 |
|
اهرم مالی |
5/7874- |
88/0- |
3791/0 |
|
رشد فروش |
28333 |
71/4 |
0000/0 |
|
متغیر ثابت |
687083 |
15738 |
0000/0 |
|
AR(1) |
592948/0 |
19/37 |
0000/0 |
|
AR(2) |
0499/0 |
29/1- |
2000/0 |
|
ضریب تعیین |
99/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل شده |
99/0 |
||
|
آماره دوربین- واتسون |
17/2 |
||
|
آمارهF |
0149/774 |
||
|
احتمال آمارهF |
000000/0 |
||
نتایج نشان میدهد که متغیر تنوعسازی (هرفیندال-هریشمن) در صنایع رقابتی تأثیر منفی بر ارزش شرکت داشته، ولی این تأثیر معنادار نیست.
لذا با توجه به اینکه در صنایع رقابتی شاخص هرفیندال- هریشمن تأثیر منفی و بدون معنایی بر ارزش داشته است، بنابراین فرضیه دوم پژوهش در صنایع رقابتی رد میشود.
در صنایع نیمهمتمرکز نتایج حاکی از آن است که تنوعسازی تأثیر منفی بر ارزش شرکت داشته، ولی این تأثیر معنادار نبوده است.
لذا با توجه به اینکه در صنایع نیمهمتمرکز شاخص هرفیندال- هریشمن تأثیر منفی و بدون معنایی بر ارزش داشته است، بنابراین فرضیه دوم پژوهش در صنایع نیمهمتمرکز نیز رد میشود.
جدول (21) نتایج آزمون فرضیه دوم (صنایع نیمهمتمرکز)
|
متغیر |
EGLS |
||
|
ضرایب |
آمارهt |
احتمالt |
|
|
هرفیندال-هریشمن |
3026000- |
02/1- |
3056/0 |
|
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام |
903/4452 |
27/0 |
7898/0 |
|
نسبت مخارج سرمایهای |
50/70192 |
098/0 |
2727/0 |
|
اندازه شرکت |
8/311292 |
38/3 |
0008/0 |
|
تمرکز مالکیت نهادی |
57/47329 |
24/1 |
2136/0 |
|
اندازه صنعت |
9518006 |
86/6 |
0000/0 |
|
اهرم مالی |
614/9572 |
14/2 |
0327/0 |
|
رشد فروش |
15/28716- |
05/1- |
2941/0 |
|
متغیر ثابت |
1450471 |
01/3- |
0028/0 |
|
ضریب تعیین |
84/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل شده |
81/0 |
||
|
آماره دوربین- واتسون |
24/1 |
||
|
آمارهF |
16838/39 |
||
|
احتمال آمارهF |
000000/0 |
||
در صنایع متمرکز نتایج حاکی از آن است که تنوعسازی تأثیر منفی بر ارزش شرکت داشته، ولی این تأثیر معنادار نبوده است.
لذا با توجه به اینکه در صنایع متمرکز شاخص هرفیندال- هریشمن تأثیر منفی و بدون معنایی بر ارزش داشته است، بنابراین فرضیه دوم پژوهش در صنایع متمرکز نیز رد میشود.
جدول (22) نتایج آزمون فرضیه دوم (صنایع متمرکز)
|
متغیر |
EGLS |
||
|
ضرایب |
آمارهt |
احتمالt |
|
|
هرفیندال-هریشمن |
1/401805- |
58/0- |
5643/0 |
|
نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام |
2/837409 |
01/2 |
0446/0 |
|
نسبت مخارج سرمایهای |
25/20244 |
3/0 |
7639/0 |
|
اندازه شرکت |
227848 |
46/3 |
0006/0 |
|
تمرکز مالکیت نهادی |
855509/2- |
14/1- |
2529/0 |
|
اندازه صنعت |
10854086 |
36/15 |
0000/0 |
|
اهرم مالی |
4/164396 |
27/3 |
0012/0 |
|
رشد فروش |
497/6217- |
4/0 |
6880/0 |
|
متغیر ثابت |
2/639360- |
77/1- |
0769/0 |
|
AR(1) |
418192/0 |
16/4 |
0000/0 |
|
ضریب تعیین |
91/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل شده |
89/0 |
||
|
آماره دوربین- واتسون |
79/1 |
||
|
آمارهF |
25178/64 |
||
|
احتمال آمارهF |
000000/0 |
||
در سالهای اخیر، ارتباط میان عملکرد وتنوع شرکت یک موضوع مهم تجربی در مدیریت مالی شده است. موضوع انتخاب میان تنوعگرایی و تخصصگرایی در فعالیتهای کسب و کار شرکت به طور گستردهای در ادبیات مدیریت مالی اخیر مورد توجه بوده است. استراتژیهای تنوع میتوانند توازن رقابتی یک صنعت را تحت تأثیر قرار دهند.
در زمینه رابطه تنوعسازمانی و سایر متغیرهای مربوط به سازمان (نظیر عملکرد، ارزش، سودآوری، ریسک،... ) تا کنون پژوهشهای فراوانی انجام گرفته است. اما نتایج حاصل از این پژوهشها در بسیاری از موارد با یکدیگر تناقض دارد. رابطه بین تنوع و عملکرد سازمانی، موضوع بسیاری از پژوهشها در سالهای پیشن بوده است (از سال ۱۹۷۱ به بعد). پژوهشگران در زمینه رابطه بین این دو متغیر، به سه نتیجه متضاد دست یافتهاند. عدهای این رابطه را مثبت ارزیابی کردهاند، عدهای به وجود رابطه منفی بین این دو متغیر دست یافتهاند و سایر پژوهشگران، هیچ گونه رابطهای بین آنها پیدا نکردند.
از این رو، در این مقاله به بررسی این موضوع پرداخته شد که آیا تنوعسازی کسب و کار بر عملکرد و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر دارد؟ برای پاسخگویی به این سؤال، نخست شاخص هرفیندال_ هریشمن بهعنوان معیار سنجش تنوع در نظر گرفته شد. سپس فرضیه در ارتباط تأثیر تنوع بر عملکرد و ارزش شرکت مطرح و آزمون شد. یافتههای پژوهش نشان داد که تنوع کسب وکار بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سه دسته صنایع رقابتی، نیمهمتمرکز و متمرکز متفاوت است. رابطه بین تنوعسازی کسب وکار و عملکرد در صنایع رقابتی نشاندهنده رابطه مثبت و معناداری است. همچنین تأثیر متغیرهای کنترل مالکیت نهادی، اهرم مالی و رشد فروش نیز مثبت بوده، ولی این تأثیرات بیمعنا بوده است. از طرفی متغیرهای کنترل ارزش دفتری به ارزش بازارسهام و اندازه شرکت تأثیر منفی بر عملکرد داشته و این تأثیر معنادار بوده است. متغیر مخارج سرمایهای نیز تأثیر منفی داشته، ولی این تأثیر معنادار نیست. در نهایت متغیر کنترل اندازه صنعت تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد داشته است. نتیجه به دست آمده با نتایج حاصل از پژوهشهای نارسیمهان و ووک کیم (2002)، کیان (2002)، وید و کراویل (2003)، چانگ و وانگ (2007) و آنیل و ییقیت (2011) سازگاری دارد.نتایج در صنایع نیمهمتمرکز حاکی از آن است که تنوعسازی کسب و کار در این صنایع بر عملکرد تأثیر منفی و معناداری داشته است. در مورد متغیرهای کنترل نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام، تمرکز مالکیت نهادی و اهرم مالی تأثیر مستقیمی بر عملکرد داشتهاند، ولی این تأثیر معنادار نیست. نتیجه به دست آمده با نتایج حاصل از پژوهشهای فوکیو و یوشیجیما (2007)، ساین و همکاران (2007) سازگاری دارد. در صنایع متمرکز تنوعسازی کسب و کار بر عملکرد تأثیر منفی گذاشته است، ولی این تأثیر معنادار نیست. متغیرهای کنترل ارزش دفتری به ارزش سهام، اندازه شرکت و تمرکز مالکیت نهادی تأثیر منفی و معناداری بر عملکرد داشتهاند. متغیر اندازه صنعت و رشد فروش تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد دارند. همچنین متغیر اهرم مالی نیز تأثیر مثبتی داشته، ولی این تأثیر معنادار نیست. در نهایت متغیر مخارج سرمایهای تأثیر منفی و بدون معنایی بر عملکرد داشته است. نتیجه بدست آمده با نتایج حاصل از پژوهشها کانگ و همکاران (2011)، چاکرابارتی، سوولی و لئونلی (2012) و چین و جزفیو (2012) سازگاری دارد.
همچنین نتایج نشان میدهد که تأثیر متغیر تنوعسازی (هرفیندال-هریشمن) بر ارزش شرکت در صنایع رقابتی، متمرکز و نیممتمرکز منفی بوده، ولی این تأثیر معنادار نیست. نتایج بدست آمده با نتایج حاصل از پژوهشها لین و همکاران (2007)، لامونت و پالک (2002)، فاوری و همکاران (2004)، سازگاری دارد.
محدودیتهای پژوهش
به دلیل مشکلات موجود و در دسترس نبودن اطلاعات کلیه شرکتها، برای تجزیه و تحلیل دادهها از نمونهگیری به صورت غربالگری استفاده شد.
پیشنهادهای پژوهش
پیشنهادهای کاربردی
1- پیشنهاد میگردد مدیران عالی در صورت تمایل به بهکارگیری استراتژی تنوع به صورت راهبردی عمل نموده، ابتدا موقعیت فعلی خود، نقاط قوت_ضعف و فرصت_ تهدید را بسنجند و سپس با دید روشن در صورتی که تنوع را برای رسیدن به مقاصد سازمان مناسب تشخیص دادند، مبادرت به گسترش حیطه کسب و کار خود نمایند.
2- عوامل سازمانی و سازوکارهای سازمان را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و تنوع را مناسب با سازوکارهای داخلی خود (فرهنگ، تعداد پرسنل، سرمایه، سبک مدیریت و ...) انتخاب نمایند.
3- ممکن است نتایج هریک از گزینههای تنوعگرایی و تمرکزگرایی یه زودی نمایان نشود، به مدیران پیشنهاد میگردد برای تصمیمگیری در مورد کارایی و اثربخشی استراتژی انتخابی، شکاف زمانی را در نظر گرفته و زود قضاوت ننمایند.
4- پیشنهاد میگردد مدیران در صورت تمایل به تنوعگرایی از قبل پیش زمینههای لازم برای سودمندی تنوع از جمله اندازة سازمانی، توانایی ومهارت مدیریتی و .... را فراهم نمایند.
پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی
1- میتوان برای ارزیابی عملکرد بجای استفاده از شاخص کیو توبین از سایر روشهای ارزیابی همچون تحلیل پوششی دادههای فازی، کارت ارزیابی متوازن و ... استفاده نمود.
2- میتوان تأثیر تنوعسازی کسب و کار را بر ریسک، سودآوری، نرخ بازده داراییها و یا نرخ بازده سرمایه سنجید.
[1]. Ramanujam
[2]. Varadarjan
[3]. Raghunathan
[4]. Lynch
[5]. Santos
[6]. Lin
[7]. U
[8]. Market Value of Stock
[9]. Book Value of Debt
[10]. Book Value of Assets
[11]. Industry Size
[12]. Market Equity (ME)
[13]. Leverage
[14]. Book Equity to Market Equity(BE/ME)
[15]. Sales Growth
[16]. Institional Ownership
[17]. Firm size
)