نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، گروه مدیریت دولتى، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه پیام نور، واحد تهران غرب، تهران، ایران
2 دانشیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، دانشکدۀ مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Blockchain technology has emerged as a crucial factor impacting the banking sector. This study aimed to design and elucidate a future research model that explored bank employees’ attitudes towards job security in the context of blockchain technology by the year 2031. Through a comprehensive review of relevant studies, this research identified the future research factors and drivers that influenced bank employees’ attitudes regarding job security in the face of blockchain technology. Indicators were identified and subjected to coding and theming processes. The dimensions and indicators were then selected based on expert opinions and distributed in a questionnaire format. Subsequently, a self-interaction matrix, initial achievement matrix, and final achievement matrix were developed followed by dimension leveling and model presentation. The key factors in the model encompassed the employees' understanding of usefulness and ease of use, behavioral intentions, beliefs, norms, values, and organizational culture, provision and updating of infrastructure, cost considerations, financial and banking market structure, technical challenges, and the benefits associated with blockchain technology.
Keywords: Blockchain, Employee’s Attitude, Job Security, Benefits of Blockchain
Introduction
The monetary-financial system today operates within a complex and interconnected structure, involving multiple actors, varying levels of trust, and continuous information flows. However, this current structure has gradually experienced a decline in reliability, efficiency, transparency, and certainty over time. While the use of technology in financial services is not a new phenomenon, recent years have witnessed a remarkable transformation in the provision of financial services due to the integration of advanced technologies, such as the Internet of Things, artificial intelligence, and blockchain (Edwards et al., 2019).
Adoption and development of blockchain and distributed ledger technology in the banking industry are still in the early stages, encountering several challenges along the way. Nevertheless, industry experts anticipate that this innovation holds significant potential to create new opportunities across various banking domains. Rapid evolution and introduction of new concepts within blockchain technology make it challenging to discern its specific features and characteristics (Carson et al., 2018).
In tandem with digitization of banking services and growth of electronic and digital banking, financial institutions are grappling with excess human resources and seeking ways to reduce financial costs. According to the 1401 financial statements of banks, the number of bank employees in Iran has increased from 34,076 to 32,470 (Ebrahimian & Mirsepasi, 2017). Against this backdrop, the present research aimed to design and elucidate a future study model that could explore employees' attitudes towards job security in the face of blockchain technology by the year 2031. This investigation held significant importance and necessity from multiple perspectives, particularly considering that blockchain is a relatively new field in Iran with limited prior research. The existing studies on blockchain have predominantly focused on theoretical descriptions rather than practical applications.
Materials & Methods
The future study factors and drivers influencing bank employees’ attitudes towards job security in the context of blockchain technology by the year 2031 were identified based on the existing studies. Following identification of indicators, a coding and theming process was undertaken, utilizing the symbols EP for foreign articles and FP for Persian articles. Factors and drivers were then coded and themed based on expert opinions and the indicators and dimensions were subsequently selected.
The expert panel for this study comprised banking executives, academic experts, and managers with notable qualifications. These individuals possessed relevant experience, having served as deputy or chief managers in banks and financial institutions or had a minimum of 4 years of teaching experience as university faculty members. In addition, bank managers and consultants with at least 10 years of industry experience were included. Selection of the 16 experts was based on theoretical saturation. The dimensions derived from the coding and theming processes were distributed among the experts in the form of a questionnaire.
The experts were selected using the judgment method, resulting in a panel of 16 individuals. Subsequently, the self-interaction matrix, initial achievement matrix, and final achievement matrix were determined to facilitate dimension leveling. The initial model underwent a thorough review and revision, taking into account the background information and logical reasoning.
Research Findings
To identify the factors influencing the bank employees’ attitudes towards job security in the face of blockchain technology on the horizon of 2031, the following steps were undertaken: 1) Research question formulation: The research questions were developed in line with the main objective of the study. They aimed to explore the dimensions and indicators necessary to identify the factors affecting bank employees' attitudes towards job security in the context of blockchain technology by the year 2031. 2) Literature search: A comprehensive search was conducted to gather relevant domestic and international scholarly articles and books. Keywords, such as "blockchain in the horizon of 2031", "job security", and "blockchain adoption", were utilized to identify authoritative sources. 3) Research content analysis: The directed content analysis technique, specifically the directed approach, was employed in this research. 4) Coding process: After collecting the articles and books, an open coding process was employed. Latin articles were indexed with the symbol EP, while Persian articles were indexed with the symbol FP. The numbers assigned during the coding process indicated the number of articles. The coded data were then categorized into themes. This categorization was done within the framework of potential themes, resulting in the establishment of 11 themes. It is important to note that the identification of these 11 themes was the result of an iterative process over an extended period with validation from experts. 5) Determination of the levels of indicators: To prioritize the variables, separate sets were established for the achieving the predecessor of each variable. The attainable set represented the set of values, where the numerical value in the rows of the matrix was 1, while the predecessor set indicated the columns marked as 1. By intersecting these two sets, a common set was obtained. The variables that matched between the common set and the attainable set were considered priorities. These variables were then removed from the table and the process was repeated with the remaining variables to generate subsequent tables. This process continued until the priorities of all variables were determined.
Discussion & Conclusion
In this study, the key drivers were extracted and classified using the qualitative content analysis method and incorporating expert opinions. Drawing upon the obtained results and comparison with other studies, the following suggestions are presented: 1) Bank managers should explore the theoretical and practical benefits of blockchain technology both globally and within Iran. This knowledge will enable them to understand the advantages, not only for bank employees, but also for the bank itself, society, and other stakeholders. 2) Bank managers should educate bank employees about the benefits of blockchain technology by creating educational content and disseminating it through online platforms and social campaigns. 3) Bank managers should deepen their understanding of the nature and characteristics of blockchain technology, particularly in terms of security and reliability. 4) Given that employee trust in blockchain technology significantly influences their behavior, it is advisable to examine the results of tests and experimental implementations conducted worldwide to assess the technology's security. This information can also be utilized to enhance employee trust in blockchain. 5) Managers and bank officials, who intend to adopt blockchain technology, should collaborate with prominent universities and professors to conduct challenges and evaluations. These initiatives should address any uncertainties, potential security issues, and theoretical and practical concerns, thereby fostering higher levels of user trust.
Bank officials should establish support mechanisms for bank employees by forming joint working groups and evaluating the necessary infrastructure for blockchain implementation.
Bank managers should prioritize the potential of emerging technologies, such as blockchain, and take steps towards their adoption. Considering the benefits observed in other industries and countries, managers should strive to create favorable conditions for incorporating blockchain technology within their organizations. This can begin by providing free educational resources about blockchain technology to the employees, exploring its motivations and benefits and considering its strengths and limitations through the SWOT matrix. By doing so, they can harness the advantages of blockchain technology, seize opportunities, and mitigate potential threats and resistance.
Given the ongoing digitization of the financial market, managers should consider implementing blockchain technology on a trial basis. The decision to fully adopt the technology should be based on the results and advantages derived from the trial period.
Considering the impacts of blockchain adoption factors on employees' attitudes, managers should give special attention to these factors and strengthen the necessary infrastructure for successful implementation.
Adequate investment should be made in training employees to enhance their understanding, attitude, acceptance, and application of blockchain technology within the bank.
Organizing training workshops for employees and encouraging them to acquire skills related to blockchain technology, as well as improving management and information skills, is highly recommended.
Investing in employees to increase their understanding and application of blockchain technology should be prioritized.
کلیدواژهها [English]
مقدمه
نظام پولی _ مالی از ساختاری پیچیده و درهمتنیدهای تشکیل شده است. بسیاری کنشگران، سطوح اعتماد متفاوت و جریانهای اطلاعاتی پیوسته از مشخصههای این شبکه است. در طی زمان، ساختار فعلی رفتهرفته از حداقلهای اطمینانپذیری، بازدهی، شفافیت و قطعیت برخوردار شده است. اگرچه کاربرد فنّاوری در خدمات مالی چندان هم جدید نیست، در سالهای اخیر افزون بر فنّاوریهای اطلاعاتی، ورود ترکیبی از فنّاوریهای بسیار پیشرفته همچون اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و بلاکچین سرعت و دامنۀ تحول را در ارائۀ خدمات مالی بسیار چشمگیر ساخته است (Edwards et al., 2019). توسعه و پذیرش فنّاوری بلاکچین و دفتر توزیعشده در صنعت بانکی، گامهای ابتدایی انطباق را طی میکند و همچنان مشکلات فراوانی در این مسیر دارد؛ اما به باور بسیاری از کارشناسان، این نوآوری قابلیت بالقوۀ بسیاری را برای فراهمکردن فرصتهای جدید در همۀ حوزههای مربوط به بانکداری خواهد داشت. تغییرات بسیار این فنّاوری و ظهور مفاهیم جدید در آن به حدی است که عملأ تشخیص این مطلب را دشوار میکنند که یک راهکار بلاکچین چه مشخصات و ویژگیهای خاصی دارد (Carson et al., 2018). بلاکچین به دلیل کارایی آن در پیشگیری از دستکاری دادهها مورد توجه قرار گرفته و سرویس بهعنوان بانک اطلاعاتی توزیعشده ارائه شده است (Wang et al., 2023). بلاکچین از سال 2009 بهعنوان فنّاوری اطلاعات بالقوه و انقلاب اینترنتی پذیرفته شده است. پس از بحران مالی جهانی سال 2008، جهان تلاشهای بسیاری را در تشدید فعالیتهای بانکی و مالی با مقررات سختتر انجام داده است؛ بااین حال، اثربخشی این سیاست همچنان بحثبرانگیز است (Krawiec & White, 2023). در حال حاضر بلاکچین مفهومی است که توجه زیادی را در فنّاوری مالی دریافت کرده است. این مبحث ترکیبی از چندین فنّاوری کامپیوتر است؛ ازجمله: ذخیرهسازی توزیع داده، انتقال نقطهبهنقطه، مکانیسم اجماع و الگوریتمهای رمزنگاری (Jiang et al., 2023). بلاکچین بهعنوان پیشرفت عمده در ذخیرهسازی دادهها و انتقال اطلاعات ممکن است اساسأ مدلهای عملیاتی موجود در امور مالی و اقتصاد را تغییر دهد که منجر به دور جدیدی از نوآوریهای فنّاوری و تغییرات صنعتی شود. در ابتدا بانکها و نهادهای مالی خصوصی به قابلیتهای ویژۀ بلاکچین در حل مشکلات نظام مالی و پولی توجه کردند و پس از آن، بهکارگیری این فنّاوری در بانکهای مرکزی مطرح شد و طرحهای عملیاتی و پژوهشهای متعددی در بانکهای مرکزی آغاز شد (Whig, 2023).
طبق گزارش نظرسنجی که بانک تسویۀ جهانی از 66 کشور جهان انجام داده است، بیش از 50 بانک مرکزی در حال حاضر به پژوهش و توسعه در حوزۀ رمزارز بانک مرکزی میپردازند (Tan & Saraniemi, 2023). دیلویت در نظرسنجی جهانی بلاکچین 2020 با نزدیک به 1500 مدیر تجاری از صنایع مختلف در 14 کشور و منطقه مصاحبه کرد و دریافت که 55درصد از پاسخدهندگان، بلاکچین را پنج اولویت استراتژیک برتر در نظر میگیرند (Deloitte, 2020).
باتوجهبه اهمیت موضوع بلاکچین در دنیا و در نظر گرفتن این موضوع که بانکهای ایران نیز نباید از این فنّاوری تحولزا غافل باشند، نیاز است پژوهشهایی انجام شود تا فضای شفافتری برای شناخت این فنّاوری و کاربردهای آن، باتوجهبه صنعت بانکداری و پرداخت کشور و ظرفیتهای بالفعل و بالقوه خود ترسیم شود. درواقع، مدیران در صنعت بانکداری به طور فزاینده با محیطی پویا، پیچیده و مملو از نبودن قطعیت که تصمیمگیری را سخت میکند رودررو هستند؛ بنابراین، به ابزارهایی برای ارزیابی محیطی که هرآن بر پیچیدگیهای آن افزوده میشود، نیاز است (Hashemi et al., 2021). صنعت بانکداری ایران از نظر دانش، فنّاوری، روند توسعه و مهارت دارای ضعف بوده و تنها نقطه قوت آن منابع آن است که آن نیز به وسیلۀ قوانین و دستورالعملهای متعدد محاصره شده است. بهطورکلی، مسیر بانکداری در ایران میبایست بر 1. حرکت در استراتژیهای بلاکچین و 2. حرکت در انتقال فنّاوری تمرکز کند (Mousavi et al., 2022)؛ از سوی دیگر ثبت و نگهداری اطلاعات مهم و حساس بر روی مراکز دادۀ بزرگ و محافظتشده ازسوی سازمانهای مرکزی انجام میشود و این موارد شامل بانکها و دادههای مخصوص آنها نیز میشود که موجب تحمیل محدودیت و افزایش هزینههایی به بانکها شده است. در شرایط کنونی باتوجهبه فاصلۀ بسیار زیادی که سیستم بانکی ایران با استانداردهای بینالمللی دارد، شاهد مشقتهایی هستیم که بر آن تحمیل شده است. شرکت خدمات انفورماتیک ایران برای رفع این تنگناهای سیستم بانکی، پتلفرمی با عنوان بلاکچین طراحی و ایجاد کرده است که پس از گذراندن مراحل قانونی و تثبیت آن بهعنوان مبنای قانونگذاری و بهکارگیری آن در بانک مرکزی و سایر بانکهای زیرمجموعۀ آن، دگرگونی بزرگی در صنعت بانکداری کشور ایجاد میکند. هدف از راهاندازی برنا (که مخفف بستر نوین اعتماد است) همانندسازی شبکۀ زیرساخت بانکی کشور و آسانسازی خدماترسانی مالی جدید و فنّاورانه با بهرهگیری از فنّاوری بلاکچین، عنوان شده است. بنا به دلایلی ازجمله: تشکیل مجموعهای از اعضا و مؤسسهها برای کنترل فعالیتهای تجاری مشترک، تضمین اعتماد متقابل، راهاندازی پایگاه دادۀ اشتراکی غیراختصاصی، ارتباط بیواسطه و مستقیم بین اعضا و تعریف ارزش مالی و تجاری برای اطلاعات به اشتراکگذاشته از بلاکچین برای تحقق اهداف خود استفاده کرده است (Mohammadi & Ghanbari, 2021).
در این راستا، دیجیتالیشدن خدمات بانکی و رشد بانکداری الکترونیکی و دیجیتالی سبب شده است، بانکها با مازاد منابع انسانی روبهرو شوند و برای کاهش هزینههای مالی سعی بر تعدیل نیرو کنند. براساس صورتهای مالی سال 1401 بانکها، تعداد کارکنان بانک از 34 هزار و 76 نفر به 32 هزار و 470 نفر رسیده است (Ebrahimaian & Mirsepasi, 2019).
برایناساس، پژوهش حاضر با هدف طراحی و تبیین الگوی آیندهپژوهی نگرش کارکنان ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 2031 است و از چندین منظر از اهمیت و ضرورت فراوانی برخوردار است. باتوجهبه این که بلاکچین یک حوزۀ جدیدی است که بهتازگی شکل گرفته و در ایران نیز کمتر بررسی شده است، بنابراین بررسی آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. پژوهشهایی که در زمینۀ بلاکچین صورت گرفته است کمتر کاربردی بوده و بیشتر آن را توصیف کرده است.
مبانی نظری
برای فنّاوری بلاکچین تعاریف متفاوتی ارائه شده است که هرکدام از زوایا و جنبههای متفاوتی این موضوع را توصیف کردهاند؛ اما همۀ این تعاریف، یک مفهوم کلی را میرساند که به بیان ساده عبارتاند از: بلاکچین یک دفتر کل توزیعشده[1] و غیرمتمرکز است که قابلیت ذخیرهسازی میزان زیادی از اطلاعات مربوط به تراکنشهای مختلف را در خود دارد و تمام این اطلاعات ذخیرهشده را دردسترس تمام اعضای شبکه قرار میدهد. دفتر کل توزیعشده یک سیستم دیجیتالی برای ثبت تراکنش داراییها است که در آن تراکنشها و جزئیات آنها در چندین مکان به طور همزمان ثبت میشود. بر خلاف پایگاه دادههای سنتی، دفتر کل توزیعشده هیچگونه ذخیرۀ مرکزی داده یا عملکرد مدیریتی ندارند (Kohan & Pakzad, 2018). فنّاوری بلاکچین را میتوان باتوجهبه اجزاء و مفاهیم کلیدی آن تعریف کرد. بلاکچین یک دفتر کل توزیعشده برای ثبت سوابق دادههای تراکنش بهصورت پویا و بدون نهاد مرکزی با استفاده از سازوکار مبتنی بر توافق همگانی بهمنظور بررسی اعتبار معاملات است. در فنّاوری بلاکچین، دفتر کل، اصلیترین نگهدارندۀ سوابق است که لیست بلوکها را نگهداری میکند. هر بلوک، داده یا اطلاعات را ذخیره میکند. این داده و اطلاعات میتواند هر مختصات و کیفیتی داشته باشد. در حالت معمولی، یک دستگاه مرکزی قرار دارد که مسئول تمام دادهها است و میتواند هر کاری که بخواهد با آنها انجام دهد (Bünger & Arias, 2014). توزیعشدگی بلاکچین ازنظر قابلیت دسترسپذیری آن نیز قابل بحث است؛ بدین معنا که دفترکل میان همۀ افرادی که در یک شبکۀ بلاکچین قرار دارند، به اشتراک گذاشته میشود. هنگامیکه چیزی در هر نقطه از شبکه به آن اضافه شود، یک نسخۀ کپی از تمام دفتر کل در اختیار تکتک اعضای آن بلاکچین قرار میگیرد. برای درک بهتر دفترکل توزیعشده میتوان بلاکچین را قرارداد دیجیتالی در نظر گرفت که به شخص این اجازه را میدهد تا معامله یا تسویه حسابی را مستقیماً و بهصورت همتابههمتا به شخصی دیگر انجام دهد. منظور از مفهوم همتابههمتا این است که تمام اطلاعات تراکنشها در شبکهای ذخیره میشود که تمام کامپیوترهایی که در آن شبکه هستند، به اطلاعات آن دسترسی دارند. برای درک بهتر میتوان عملکرد بلاکچین را با یک مثال ساده از یک تراکنش مالی به شرح ذیل توضیح داد (Gadekallu et al., 2023). بلاکچین فنّاوری نوظهور است و در اصل پایگاه دادۀ توزیعشده از سوابق یا دفترکل عمومی از همۀ تراکنشهای اجراشده یا رویدادهای دیجیتالی است که بین مشارکتکنندگان در شبکه به اشتراک گذاشته میشود (Arora & Sachdeva, 2023).
تأیید و ثبت هر تراکنش در این دفترکل نیازمند توافق اکثریت مشارکتکنندگان در شبکه است، بهنحویکه هر تراکنش یا اطلاعات مربوط به آن پس از ورود به دفترکل هرگز نمیتوانند پاک شود یا تغییر کند. درواقع، بدین سبب که بلاکچین بر شبکههای همتابههمتا و امضای دیجیتال متکی است، دادههایی که آنها ذخیره میکنند، شفاف و تغییرناپذیرند (Alam & Shamsi, 2022). پیشبینی میشود حجم بازار این فنّاوری با قابلیت و مکانیسمهای مدیریتی در تراکنشها و ارتباطات در صنایع گوناگون تا سال 2031 بالغ بر 3 تریلیون دلار شود و حتی دور از ذهن نیست که 10 تا 20درصد زیرساختهای اقتصاد جهانی مبتنی بر نظامهای غیرمتمرکز بلاکچینی توسعه یابند. برخی صنایع بین پنج تا ده سال و در معدودی از صنایع دیگر سن بلوغ در پذیرش این فنّاوری، بیش از ده سال به درازا خواهد کشید. این درحالی است که تاکنون صنعت بانکداری پذیرای صنعت در بهرهبرداری از این فنّاوری شناخته میشود و برخی راهکارهای مبتنی بر آن در جهان پیادهسازی شده است. پیشبینی میشود تا سال 2031، بلاکچین تا 30درصد از هزینههای بانکها را بهسبب تحول در معماری نظامهای تسویۀ بین بانکی کاهش دهد (Hashemi et al., 2021).
بلاکچین دارای نسلهای مختلفی است. اولین نسل این فنّاوری در سال 2009 با شبکه بیتکوین آغاز به کار کرد که به بلاکچین1.0 معروف است. در این نسل، اولین رمزارزها ایجاد شد. تمام ایدهها دربارۀ پرداخت و ویژگیهای آن برای تولید ارز دیجیتال بود. در نسل دوم فنّاوری بلاکچین، قرارداد هوشمند و خدمات مالی برای برنامههای مختلف در سال 2010 معرفی شد. توسعۀ بلاکچین با چارچوبهای اتریم و دفاتر توزیعشده در این نسل ارائه شد. در نسل سوم از بلاکچینها، همگرایی به سمت برنامههای غیرمتمرکز ایجاد شد. زمینههای مختلف پژوهشی ازجمله: بهداشت، حاکمیت، اینترنت اشیاء، زنجیرۀ تأمین، تجارت و شهر هوشمند برای ساخت برنامههای غیرمتمرکز در نظر گرفته شد. در این سطح، سیستمعاملهایی استفاده میشوند که توانایی رمزگذاری قراردادهای هوشمند را برای انواع برنامههای غیرمتمرکز دارند. در نسل چهارم عمدتاً بر روی خدماتی مانند دفتر عمومی و پایگاههای دادۀ توزیعشده بهصورت بیدرنگ متمرکز شدهاند. این سطح دارای یکپارچهسازی است. از آن در قرارداد هوشمند استفاده میشود که نیاز به قراردادهای کاغذی را برطرف میکند و با توافق در شبکه تنظیم میشود (Thajil et al., 2022).
چارچوب آمادگی پذیرش بلاکچین بیش از آنکه مسئلهای فنی است، مسئلهای مدیریتی است و سازمانها میبایست به لحاظ مدیریتی معیارهایی را برای سنجش آن تدوین کنند. اگرچه مسئلۀ فنی، به طور قطع یکی از مهمترین فاکتورها است؛ برای مثال ممکن است دو شرکت، زیرساختهای فنی لازم برای عقد قرارداد هوشمند را داشته باشند، ولی بهدلیل اینکه زیرساختهای قانونی در صورت بروز اختلاف و مرجع رسیدگی ادعاها وجود نداشته، عملأ قرارداد هوشمند کارایی لازم را نداشته است. درواقع، قابلیت همکاری متقابل در کاربرد بلاکچین، شامل ابعاد فنی و نیز ابعاد سازمانی و ساختاری و بینسازمانی است (Kubicek, 2018). ازجمله سؤالات کلیدی در کاربست بلاکچین زمان استفاده از آن است. از منظر فنی، فنّاوری بلاکچین را در سناریوهای متعددی میشود اجرا کرد، اما قطعاً هر موقعیتی برای این کار مناسب نیست. به طور خاص، موقعیتهایی وجود دارد که کاربست فنّاوری بلاکچین در مقابل فنّاوریهای موجود ارزش چشمگیری خلق میکند. البته باید اطمینان حاصل شود که از ظرفیتهای اصلی بلاکچین استفاده شود و سرمایهگذاریهای کلان، ارزش لازمه را دارد. پاسخ مثبت به سؤالهایی چون: آیا طرفهای مختلف، اطلاعات را به اشتراک میگذارند؟ یا آن را به روزرسانی میکنند؟ آیا نیاز به تأییدیه وجود دارد؟ آیا واسطهها قابل حذفشدن هستند و این کار به کاهش هزینه و پیچیدگی منجر میشود؟ نشان میدهد که یک سناریوی بالقوه برای کاربست بلاکچین وجود دارد (Rodrigo et al., 2022). عموماً، ادبیات متفاوتی دربارۀ ویژگیهای بلاکچین وجود دارد بااینحال تمامی آنها به ماهیت یکسانی اشاره کردهاند. بهطورکلی، چهار مفهوم اساسی در بلاکچین موجود است که شامل دفترکل توزیعشده، اجماع، رمزنگاری و قرارداد هوشمند است. دفترکل توزیعشده پایگاه دادهای مشترک و توزیعشده است که شامل اطلاعات مربوط به کلیۀ معاملات انجامشده در شبکه است. دفترکل ساختار دادهای متشکل از لیست سفارشدادهشده از معاملات است (Bodemer, 2018). اجماع محتوای دفترچه نشانگر حالات تاریخی و فعلی است که توسط بلاکچین حفظ شده است. تکرار و بهروزرسانی دفترکل باید توسط همۀ طرفها توافق شود. بهعبارتدیگر، چندین حزب باید به اتفاقنظر برسند که به این امر اجماع میگویند (Mistrey et al., 2020). یکی از ویژگیهای کلیدی سیستم بلاکچین بیاعتماد گروهها به یکدیگر است؛ به این معنی که ممکن است برخی از رفتارهای بیزانس[2] رخ دهد؛ به گفتهای دیگر احتمال دارد اجزای سیستم شکست بخورند و اطلاعات ناقصی دربارۀ اینکه یک جزء شکست خورده است، وجود دارد؛ بنابراین، پروتکل اجماع باید شکستهای بیزانس را تحمل کند (Kaushik, 2023). ادبیات پژوهش دربارۀ پروتکل اجماع گسترده است و بسته به نوع بلاکچین سازوکارهای مختلف اجماع وجود دارد. معروفترین آن اثبات کار است که در بیتکوین استفاده میشود و وظیفه دارد تا هرگونه اقدام برای جلوگیری از تسلط یک گرۀ استخراجکننده بر کل شبکه را تأیید کند و از دستکاری تاریخ معاملات جلوگیری کند. در اثبات کار وقتی یک بلوک جدید به زنجیره اضافه شود، کلیۀ کاربران شرکتکننده در شبکۀ بلاکچین با تلاش برای حل فرایند پیچیدۀ محاسباتی و ایجاد بلوک رمزگذاریشدۀ واقعی از معاملات بهدنبال بلوک بعدی است تا آن را به دفتر کل اضافه کنند و برای تولید بلوک جدید رقابت میکنند. اولین کاربری که بتواند بلوک اصلی را به زنجیره اضافه کند، پاداش میگیرد. دیگر پروتکلهای اجماعی که در بلاکچین کاربرد زیادی دارند، میتوان به اثبات سهام و تحمل خطا بیزانس اشاره کرد. سیستمهای بلاکچین برای اطمینان از یکپارچگی دفاترکل از تکنیکهای رمزنگاری استفاده میکنند. یکپارچگی در اینجا به توانایی تشخیص دستکاری دادههای بلاکچین اشاره میکند (Bodemer, 2018). قراردادهای هوشمند در اصل حاوی کدهایی هستند که توافقنامههای قراردادی دنیای واقعی را در حوزۀ سایبر رمزگذاری و منعکس میکنند. پیشفرض اساسی برای قراردادها این است که آنها توافق الزامآور بین دو یا چند طرف را تشکیل میدهند، جایی که هر نهاد باید طبق توافقنامه به تعهدات خود عمل کند. عنصر مهم دیگر این است که توافقنامه توسط قانون اجراشدنی است (Cui et al., 2022).
بنابراین، رشد فنّاوری و عرضۀ خدمات بانکی، صرف نظر از مزایای مثبتی که میتواند برای عملکرد بانک اعمال کند، این اثر منفی را نیز میتواند بر کارکنان تحمیل کند که کارکنان ادراک کنند، بهواسطۀ تغییر روش خدماتی بانک، جایگاه شغلی آنها تهدید شده است. این شرایط میطلبد تا کارکنان برای دوری از احساس ناامنی شغلی برای دیجیتالیشدن امور بانکی، خود را بهگونهای تغییر دهند که جایگاه شغلی آنها از امنیت لازم شغلی برخوردار باشد. امنیت شغلی جنبۀ ذهنی و روانی دارد و تاحدودی به برداشت فرد از محیط کار بستگی دارد.
ارتباط بین نداشتن امنیت شغلی، نگرش کارکنان و نپذیرفتن قوانین کاری میتواند ازطریق نظریههای مختلف فشار کاری استنباط شوند. پژوهش بر روی فشارهای کاری نشان داده است که اجتناب از موقعیتهای اضطرابآور، واکنش عمومی در مقابله با اینگونه فشارها و تنشها است که این امر میتواند موجبات نپذیرفتن فنّاوریهای نوین را اعمال کند (Zheng et al., 2018)؛ برایناساس، تأثیرپذیری نگرش کارکنان در قبول فنّاوری و تأثیری که از امنیت شغلی میپذیرد، از عوامل حیاتی است. نگرش شغلی به معنای طرز تفکر فرد به جنبههای مختلف شغل است و نوعی سنجش روحیه در انجام وظیفه محسوب میشود؛ بدین معنی که نشان میدهد فرد از شغل خود دارای رضایت یا عدم رضایت شغلی است. نگرش شغلی نظری است که افراد دربارۀ چیزها یا رویدادهای مختلف شغلی ابراز میکند و منعکسکنندۀ نوع احساس فرد دربارۀ آن است (Amin, 2021).
روش پژوهش
با عطف بر مطالعات صورتپذیرفته، عوامل و پیشرانهای آیندهپژوهی نگرش کارکنان بانک ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 2031 شناسایی شده است. پس از مشخصشدن شاخصها کدگذاری و تمبندی صورت پذیرفت و نمادهای در ادامه استفاده شد: EP بهعنوان کدهای مقالات خارجی و FP بهعنوان کدهای مقالات فارسی. پس از کدگذاری و تمبندی عوامل و پیشرانهای براساس نظر خبرگان، شاخصها و ابعاد انتخاب شد. پانل خبرگان این پژوهش شامل مدیران و نخبگان بانکداری و خبرگان دانشگاهی است که حداقل واجد یکی از این ویژگیهای بوده باشند: حداقل یک بار بهعنوان معاون یا مدیر ارشد بانکها و مؤسسات مالی منصوب شدهاند؛ اعضای هیئتعلمی دانشگاهها با بیش از 4 سال سابقۀ تدریس باشند؛ مدیران و مشاوران بانک که حداقل 10 سال سابقه خدمت داشته باشند.
برایناساس، 16 نفر خبره براساس اشباع نظری انتخاب و آنگاه این ابعاد در فرمت پرسشنامه در میان خبرگان توزیع شد. خبرگان مطابق با روش قضاوتی انتخاب و تعداد خبرگان 16 نفر بوده است.
در ادامه، ماتریس خودتعاملی، ماتریس دستیابی اولیه و ماتریس دستیابی نهایی مشخص و سطح بندی ابعاد انجام شد و نهایتاً مدل اولیه، بر طبق مرور پیشینه و دلایل منطقی بازبینی و اصلاح شد. برای بررسی روایی، از نسبت روایی محتوایی لاوشه و برای سنجیدن پایایی، از روش اقتباسی و نیز از دو فرمول 1- قابلیت اطمینان هولستی و 2- مایلز و هوبرمن استفاده شد. برای محاسبۀ روایی محتوایی لاوشه از نظرات کارشناسان متخصص در زمینۀ محتوای آزمون مورد نظر استفاده میشود.
باتوجهبه نسبت روایی محتوایی 1 در فرمول و ضریب پایایی به میزان 73/79 در فرمول ، روایی و پایایی مورد تأیید است.
یافتهها
برای شناسایی عوامل مؤثر بر نگرش کارکنان بانک ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 2031، مراحل ذیل صورت پذیرفت؛ مرحلۀ اول تدوین سؤال پژوهش: براساس هدف اصلی پژوهش، سؤالات پژوهش بهمنظور بررسی ادبیات پژوهش به شرح ذیل بوده است: چارچوب مناسب شناسایی عوامل مؤثر بر نگرش کارکنان بانک ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 1410چه ابعاد و شاخصهایی است؟ مرحلۀ دوم جستوجوی ادبیات موجود: در این بخش، مقالات و کتب معتبر داخلی و خارجی براساس کلیدواژههایی مانند بلاکچین در افق 2031، امنیت شغلی، پذیرش بلاکچین صورت پذیرفت؛ مرحلۀ سوم تعیین تحلیل محتوای پژوهش: در پژوهش حاضراز تکنیک تحلیل محتوای جهتدار (رویکرد جهتدار) استفاده شده است؛ مرحلۀ چهارم فرایند کدگذاری: پس از گردآوری مقالات و کتابها، کدگذاری باز صورت پذیرفت. کدهای مقالات لاتین با علامت EP و کدهای مقالات فارسی با علامت FP نمایه شد. اعداد تدوینشده در فرایند کدگذاری بیانگر شمارندۀ مقالات است. نتایج ابتدایی احصای شاخصها براساس مدل TOE در جدول (1) به صورت گزیده تشریح شده است.
جدول (1): شاخصهای احصاءشده
Table (1): Discovered indices
|
شاخصها |
کد |
منابع |
|
مقاومت در برابر تغییرات فرهنگی |
EP1-FP1 |
|
|
انتقال قراردادهای موجود به روش جدید فنّاوری بلاکچین |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
طراحیکردن سیستم |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
عدم استفادههای عملی |
EP17 |
(Janssen et al., 2020) |
|
نرسیدن به بلوغ |
EP17 |
(Janssen et al., 2020) |
|
الگوی تحول سازمانی و کسبوکار مالی |
EP17 |
(Janssen et al., 2020) |
|
عدم پذیرش و درک فنّاوری نوین بلاکچین |
EP1- FP1 |
|
|
توسعۀ مؤلفههای زیرساخت استاندارد |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
جدید و نوبودن |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
احساس نیاز به تدوین و وضع قوانین جدید |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
قوانین و مقررات |
EP2,7- FP1 |
(Wang et al., 2016; Hijazi et al., 2019) |
|
رفتار و نگرش اقتصادی ضعیف |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
توجه به آمادگی سازمانی |
EP9,17 |
|
|
اندازۀ سازمانی به خصوص بانکها |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
متغیرها و شاخصهای طراحی |
EP17 |
(Batubara et al., 2018) |
|
واضحنبودن قراردادهای هوشمند |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
ابهام در قرارداد هوشمند |
EP1- FP1 |
|
|
قابلیت استفاده |
EP17 |
(Batubara et al., 2018) |
|
قدرتنداشتن و ناتوانی فرایندهای سنتی در بهکارگیری فنّاوری بلاکچین |
EP1- FP1 |
(Janssen et al., 2020; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Hijazi et al., 2019) |
|
هزینۀ قبول پذیرش و پیادهسازی فنّاوری بلاکچین |
EP1,7,8- P1 |
|
|
تدوین و برقراری استانداردسازی |
EP1- FP1 |
|
|
نیاز به مقابله با مالیات و نامشخصبودن مالیات |
EP1,5- FP1 |
(Janssen et al., 2020; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Biswas & Gupta, 2019) |
|
مقاومت در برابر تغییرات |
EP1,7- FP1 |
(Janssen et al., 2020; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Hijazi et al., 2019) |
|
ایجاد آمادگی در مدل بلاکچین |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
ایجاد آمادگی در پذیرش فنّاوری |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
استانداردهای صنعتی و مالی |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
پشتیبانی دستگاههای بالادستی |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
پشتیبانی شریک تجاری در عرصۀ مالی |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
توجه به استفاده در اقتصاد زیرزمینی |
EPS |
(Clohessy et al., 2019) |
|
بازار |
EP2 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
عدم قطعیت |
EP5-FP1 |
(Biswas & Gupta, 2019; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018) |
|
خطرات ناشی از بازار مالی |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
پشتیبانی مدیریت عالی ارشد |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
تنظیم مقررات بالادستی |
EP9- FP1 |
(Clohessy et al., 2019; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018) |
|
فشار رقابتی برای استفاده از بلاکچین |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
نوسانات چشمگیر نرخ ارز |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
بهکارگیری چارچوب حکمرانی مناسب |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
رفتارهای غیرعاقلانه در پذیرش |
EP1 |
(Janssen et al., 2020) |
|
خطر خطا در قوانین |
EP17 |
(Janssen et al., 2020) |
|
مدل نوین حکومتداری |
EP17 |
(Batubara et al., 2018) |
|
قوانین و مقررات حمایتکنندۀ امنیت شغلی |
EP17 |
(Batubara et al., 2018) |
|
ممیزیها در جهت تسهیلسازی |
EP21 |
(Karamchandani et al., 2020) |
|
زیرساختهای ساختاری و پشتیبانی |
EP17 |
(Batubara et al., 2018) |
|
رشد مستمر استارتآپهای بلاکچین |
EP11 |
(Dobrovnik et al., 2018) |
|
قابلیت آزمایش ابتدائی |
EP11 |
(Dobrovnik et al., 2018) |
|
مزیت نسبی فنّاوری بلاکچین |
EP9,11,20 |
(Clohessy et al., 2019; Dobrovnik et al., 2018; Wamba & Queiroz, 2019; Karamchandani et al., 2020) |
|
خلاقیت و نوآوری |
EP9,23 |
|
|
پیچیدگی استفاده |
EP9,11,12,20,23 |
(Clohessy et al., 2019; Dobrovnik et al., 2018; Wamba & Queiroz, 2019; Hidayanto & Prabowo, 2019) |
|
حذف واسطه در بهکارگیری |
EP9,21,23-FP1,2,3,4 |
(Clohessy et al., 2019; Karamchandani et al., 2020; Hidayanto & Prabowo, 2019; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Zahedi et al., 2018; Zahedi & Naghdi, 2019; Rahimi & Bushehri, 2017) |
|
سازگاری رفتاری کارکنان |
EP7,9,11,20 |
(Hijazi et al., 2019; Clohessy et al., 2019; Dobrovnik et al., 2018; Wamba & Queiroz, 2019) |
|
حریم شخصی و خصوصی دادهها |
EP7,18,23-FP1,2,3,4 |
(Hijazi & et al., 2019; Hidayanto & Prabowo, 2019; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Zahedi et al., 2018; Zahedi & Naghdi, 2019; Rahimi & Bushehri, 2017) |
|
هماندیشی و موافقت جمعی |
EP7,8,21,23 |
(Hijazi et al., 2019; Rewett et al., 2020; Karamchandani et al., 2020; Hidayanto & Prabowo, 2019; Bamakan et al., 2020) |
|
ظرفیت کدنویسی قرارداد هوشمند |
EP9- FP1 |
|
|
مجوزهای بهکارگیری |
EP9 |
(Clohessy et al., 2019) |
|
امنیت اطلاعات و دادهها |
EP9,25 - P1 |
(Clohessy et al., 2019; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Bamakan et al., 2020) |
|
امنیت و حریم خصوصی دادهها |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
ذخیرۀ دادۀ تکرارشده |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
اتکهای براساس شبکه |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
هزینههای استمرار بالا |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
قدرت زیاد محاسباتی |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
برگشتناپذیری |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
ظرفیت خطرات حریم شخصی |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
مشکلات متعدد در بهروزرسانیها |
EPS |
(Biswas & Gupta, 2019) |
|
عدم اطمینان محیطی |
EP5- FP1 |
|
|
تبادل |
EP5,17,23 |
(Biswas & Gupta, 2019; Batubara et al., 2018; Hidayanto & Prabowo, 2019) |
|
قابلیت اطمینان محیطی |
EP12,17,18 |
(Batubara et al., 2018; Hidayanto & Prabowo, 2019; Ismaeili & Rajabzadeh, 2018; Zahedi et al., 2018; Zahedi & Naghdi, 2019; Rahimi & Bushehri , 2017; Bamakan et al., 2020) |
|
امنیت شغلی |
FP1,2,3,4 |
(Woodside et al., 2017; Karamchandani et al., 2020; Hidayanto & Prabowo, 2019; Ismaeili & rajabzadeh, 2018; Zahedi et al., 2018; Zahedi & Naghdi, 2019; Rahimi & Bushehri, 2017; Bamakan et al., 2020) |
در این بخش مطابق جدول2 شاخصها گروهبندی شدهاند.
جدول (2): گروهبندی شاخصها
Table (2): Indices classification
|
گروهبندی |
شاخصها |
|
عوامل سازمانی |
مقاومت در برابر تغییرات فرهنگی، انتقال قراردادهای موجود به روش جدید فنّاوری بلاکچین، طراحی سیستم، عدم استفادههای عملی، نرسیدن به بلوغ، الگوی تحول سازمانی و کسبوکار مالی، عدم پذیرش و درک فنّاوری نوین بلاکچین، توسعۀ مؤلفههای زیرساخت استاندارد، جدید و نوبودن، احساس نیاز به تدوین و وضع قوانین جدید، قوانین و مقررات، رفتار و نگرش اقتصادی ضعیف، توجه به آمادگی سازمانی، اندازۀ سازمانی به خصوص بانکها، متغیرها و شاخصهای طراحی، عدم وضوح درقراردادهای هوشمند، ابهام در قرارداد هوشمند، سازگاری رفتاری کارکنان، قابلیت استفاده، عدم قدرت و ناتوانی فرایندهای سنتی در بهکارگیری فنّاوری بلاکچین، هزینۀ قبول پذیرش و پیادهسازی فنّاوری بلاکچین، تدوین و برقراری استانداردسازی، نیاز به مقابله با مالیات و نامشخصبودن مالیات، مقاومت در برابر تغییرات، ایجاد آمادگی در مدل بلاکچین |
|
عوامل محیطی |
ایجاد آمادگی در پذیرش فنّاوری، استانداردهای صنعتی و مالی، پشتیبانی دستگاههای بالادستی، پشتیبانی شریک تجاری در عرصۀ مالی، توجه به استفاده در اقتصاد زیرزمینی، بازار، عدم قطعیت، خطرات ناشی از بازار مالی، پشتیبانی مدیریت عالی ارشد، تنظیم مقررات بالادستی، فشار رقابتی برای استفاده از بلاکچین، عدم اطمینان محیطی، نوسانات چشمگیر نرخ ارز، بهکارگیری چارچوب حکمرانی مناسب، قابلیت اطمینان محیطی، رفتارهای غیرعاقلانه در پذیرش، خطر خطا در قوانین، مدل نوین حکومتداری، قوانین و مقررات حمایتکنندۀ امنیت شغلی، ممیزیها در جهت تسهیلسازی، زیرساختهای ساختاری و پشتیبانی |
|
عوامل فنی |
رشد مستمر استارتآپهای بلاکچین، قابلیت آزمایش ابتدائی، مزیت نسبی فنّاوری بلاکچین، خلاقیت و نوآوری، پیچیدگی استفاده، حذف واسطه در بهکارگیری، حریم شخصی و خصوصی دادهها، هماندیشی و موافقت جمعی، ظرفیت کدنویسی قرارداد هوشمند، مجوزهای بهکارگیری، امنیت اطلاعات و دادهها، امنیت و حریم خصوصی دادهها، ذخیرۀ داده تکرارشده، اتکهای براساس شبکه، هزینههای استمرار زیاد، قدرت محاسباتی بسیار، برگشتناپذیری، ظرفیت خطرات حریم شخصی، مشکلات متعدد در بهروزرسانیها، تبادل، امنیت شغلی، غیرمتمرکزبودن در تصمیمگیری، قراردادهای هوشمند، دفتر مرکزی برای توزیع فنّاوری، نوسانات بازار مالی، انعطافپذیری فنّاوری بلاکچین، قابلیت دسترسی برای تمامی کارکنان، بینش و نگرش قابل اعتماد، حسابرسی و ممیزی رسیدگی، بزرگی فضای اشتراکسازی، برنامههای اختصاصی بانک، بازدۀ محاسبات بلاکچین، قابلیت همکاری در میان کارکنان، قابل پذیرش و قبولبودن، محرمانهبودن بهکارگیری، دادههای ثابت و غیر قابل تغییر، پیشینه غیرمتمرکز داده |
|
عوامل |
دانش و فنّاوری بلاکچین، بلوغ جمعی بانک، دانش و مهارت بلاکچین، بلوغ کارکنان، شفافیت در بهکارگیری، زمان پردازش در معاملات بانکی، مقیاسپذیری در سطح ملی، خدمات دفتر اسناد و مستندات، کارایی، اثربخشی و صرفهجویی در هزینه، داراییهای دیجیتال، ایجاد هویت در دیجیتال، نظارت و ردیابی، خدمات بانکی کارا و نوین، مزایای قابل درک، سهولت در پردازش، بهکارگیری اینترنت، تسهیل مبدأ نمایی، بهکارگری کدهای QR ، RFID و برچسبهای NFC ، WiFi یا IBeacons، سهولت در انجام کارها به جای اسناد فیزیکی، چرخه عمر خدمات، کاهش هزینههای بانکی و معاملات، حذف دستگاههای متمرکز، توانایی ممیزی خدمات، مشارکت و اشتراک اطلاعات، اجبارینبودن مشارکت فعال در میان کارکنان، تبادل سادۀ سیستمهای پرداخت، کاهش کلاهبرداری، قابلیت دسترسی به اطلاعات چابک |
مرحلۀ 5 ،6 و 7 ارزیابی کدگذاری، استخراج و تحلیل نتایج حاصل از کدگذاری: پس از طی مراحل کدگذاری، دستهبندی عوامل صورت پذیرفت. در این مرحله دستهبندی صورتپذیرفته در چارچوب تم دادههای بالقوه انجام شد. دادههای کدگذاریشده در قالب تمها مرتبسازی شد. برایناساس 11 تم ایجاد شد که در جدول (3) تشریح شده است. شایان ذکر است که دستیابی به 11 تم نتیجۀ مراحل رفتوبرگشتی در مدتزمان طولاتی و تأییدیۀ خبرگان است.
جدول (3): تمبندی نهایی
Table (3): Final theming
|
تم 1 |
درک سودمندی توسط کارکنان |
|
انتظار کارمند به آن شکل است که فنّاوری بلاکچین موجب بهبود عملکرد شغلی و عملکرد سازمانی او خواهد شد. |
|
|
تم2 |
درک استفادۀ آسان |
|
انتظار کارمند بهمنظور استفادۀ راحت و آسان از بلاکچین |
|
|
تم 3 |
قصد و نیت رفتاری کارمند |
|
قصد و نیت کارمند بهمنظور بهکارگیری از بلاکچین |
|
|
تم 4 |
رفتار حرفهای بهکارگیری |
|
بهکارگیری واقعبینانۀ کارمند از فنّاوری بلاکچین |
|
|
تم 5 |
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگها |
|
بهمنظور بهکارگیری بلاکچین میبایست از مقاومت در مقابل تغییر و مقاومت ارزشی و فرهنگی دوری جست و بلاکچین را بهخوبی درک کرد. |
|
|
تم 6 |
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
|
بازبینی و تدوین قوانین و مقررات و همچنین زیرساختهایی سخت و نرم برای بهکارگیری صحیح فنّاوری بلاکچین |
|
|
تم 7 |
هزینه |
|
توجه به هزینههای اجراییکردن فنّاوری بلاکچین و کاهش هزینههای بهکارگیری فنّاوری بلاکچین |
|
|
تم 8 |
ساختار بازار مالی و بانکی |
|
بازار مالی و بانکی باید در سمتوسوی ایجاد تغییر در اجراییکردن بلاکچین حرکت کند. |
|
|
تم 9 |
مشکلات فنی |
|
درک و احساس وجود مشکلات فنی در فنّاوری بلاکچین توسط کارکنان |
|
|
تم 10 |
اعتماد |
|
بلاکچین باعث تجانس، دردسترسبودن اطلاعات، توانایی ردیابی، حفظ امنیت دادهها میشود که ازجمله مزیتهای فنّاوری بلاکچین محسوب میشود. |
|
|
تم 11 |
شفافیت |
|
فنّاوری بلاکچین مشمول توانایی و ویژگیهایی است که موجب شفافیت میشود. |
تعیین و ترسیم ارتباطات مفهومی مطابق با مدلسازی ساختاری تفسیری مطابق با فرایندهای زیر صورت میپذیرد:
الف- تشکیل ماتریس خودتعاملی ساختاری: با هدف دستیابی به مدل ابتدایی ISSI در بخش اول، پرسشنامهای مشمول 11 بُعد مدل ISSI در اختیار 16 نفر از متخصصان و خبرگان حوزۀ بانکداری قرار گرفت. خبرگان با استفاده از راهنمای ذیل ماتریسها را تکمیل کردند: V یعنی𝒊 منجر به 𝒋 میشود؛ A یعنی𝒋 منجر به 𝒊 میشود؛ X یعنی برای نشاندادن تأثیر دوطرفه بین 𝒊 و 𝒋؛ O یعنی برای نشاندادن عدم تأثیر بین 𝒊 و 𝒋.
آنگاه پاسخهای مشابهای که دارای فراوانی بیشتری است، انتخاب شد. تشریح آن را میتوان در منطق عقلایی مدلسازی بیان کرد. مدلسازی ساختاری تفسیری براساس تکنیکهای ناپارامتریک و مبتنی بر مد در فراوانیها است؛ برایناساس، ماتریس خودتعاملی ساختاری به تشریح جدول 4 است.
جدول (4): ماتریس خودتعاملی
Table (4): Self-interaction matrix
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
|
|
درک سودمندی توسط کارکنان |
X |
V |
V |
O |
O |
A |
V |
A |
X |
X |
|
|
درک استفادۀ آسان |
V |
V |
O |
O |
A |
V |
A |
A |
A |
||
|
قصد و نیت رفتاری کارمند |
V |
V |
O |
A |
O |
X |
X |
X |
|||
|
رفتار حرفهای بهکارگیری |
V |
O |
A |
A |
O |
A |
A |
||||
|
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگها |
A |
A |
X |
A |
A |
A |
|||||
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
A |
V |
O |
O |
O |
||||||
|
هزینه |
X |
V |
V |
V |
|||||||
|
ساختار بازار مالی و بانکی |
O |
A |
A |
||||||||
|
مشکلات فنی |
X |
X |
|||||||||
|
اعتماد |
X |
||||||||||
|
شفافیت |
ب – ایجاد ماتریس دستیابی اولیه: در این بخش، ماتریس SSIM به ماتریس 1 – 0 تغییر کرد و ماتریس دستیابی اولیه حاصل شد (جدول 5).
جدول(5): ماتریس دستیابی ابتدائی
Table (5): Initial achievement matrix
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
|
|
درککردن سودمندی توسط کارکنان |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
1 |
|
درک استفادۀ آسان |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
|
قصد و نیت رفتاری کارمند |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
|
رفتار حرفهای بهکارگیری |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگها |
0 |
0 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
|
هزینه |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
ساختار بازار مالی و بانکی |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
|
مشکلات فنی |
1 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
|
اعتماد |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
شفافیت |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
1 |
ج- تشکیل ماتریس دستیابی نهایی: براساس شکلگیری ماتریس دستیابی ابتدائی، ماتریس دستیابی نهایی حاصل شد که در جدول ذیل تشریح شده است. اعداد مندرج در داخل سلولهای سازگارشده مبتنی بر قانون اگر A منجر به B شود وB منجر به C شود، آنگاه A نیز منجر به C میشود و به شکل*1 در جدول 6 گزارش شده است.
جدول (6 ): ماتریس دستیابی نهایی
Table (6): Final achievement matrix
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
|
|
درککردن سودمندی توسط کارکنان |
1 |
1 |
1 |
1 |
*1 |
0 |
*1 |
1 |
*1 |
1 |
1 |
|
درک استفادۀ آسان |
1 |
1 |
1 |
1 |
*1 |
0 |
*1 |
1 |
*1 |
*1 |
*1 |
|
قصد و نیت رفتاری کارمند |
*1 |
*1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
*1 |
1 |
1 |
1 |
|
رفتار حرفهای بهکارگیری |
*1 |
1 |
*1 |
1 |
1 |
0 |
0 |
*1 |
0 |
0 |
0 |
|
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگها |
*1 |
*1 |
0 |
*1 |
1 |
0 |
*1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
1 |
*1 |
*1 |
*1 |
1 |
1 |
*1 |
1 |
0 |
0 |
0 |
|
هزینه |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
ساختار بازار مالی و بانکی |
*1 |
*1 |
*1 |
1 |
1 |
*1 |
1 |
1 |
*1 |
*1 |
*1 |
|
مشکلات فنی |
1 |
1 |
1 |
*1 |
1 |
0 |
0 |
*1 |
1 |
1 |
1 |
|
اعتماد |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
*1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
|
شفافیت |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
0 |
*1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
د- تعیین سطح شاخصها: بهمنظور مشخصکردن اولویت متغیرها، مجموعۀ دستیابی و مجموعۀ مقدم به تفکیک هریک از متغیرها تعیین شده است. در تعریف مجموعۀ قابل دستیابی برای هر عنصر قابل تشریح است که مجموعهای است که مقدار عددی در سطرهای ماتریس مذکور به شکل یک است. در مجموعۀ مقدم، ستونها به شکل یک مشخص شدهاند. با اشتراکگذاری این دو مجموعۀ ذکرشده، مجموعۀ مشترک حاصل شده است. عواملی که در مجموعۀ مشترک با مجموعۀ قابل دستیابی برابر است، اولویت اول را شکل میدهند. برایناساس، پس از مشخصشدن این متغیرها، از جدول حذف میشوند و براساس متغیرهای باقیمانده، جدول بعدی شکل میگیرد. در جدول بعدی نیز مشابه جدول اول متغیرهای دارای اولویت اول مشخص میشوند و این فرایند تا مشخصشدن اولویتهای همۀ متغیرها ادامه مییابد؛ برایناساس، در این پژوهش براساس سه مرحله اولویتها و سطوح سه گانه مشخص است که به شرح جدول 7، 8 و9 است.
جدول (7): سطح اول
Table (7): First level
|
مجموعۀ دستیابی |
مجموعۀ مقدم |
مجموعۀ مشترک |
سطح |
|
|
درکنکردن سودمندی توسط کارکنان |
1,2,3,4,5,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1 |
|
درک استفادۀ آسان |
1,2,3,4,5,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
|
|
قصد و نیت رفتاری کارمند |
1,2,3,4,5,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1,2,3,8,9,10,11 |
|
|
رفتار حرفهای بهکارگیری |
4,5,8 |
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 |
4,5,8 |
|
|
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگها |
4,5,7,8 |
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 |
4,5,7,8 |
|
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
4,5,6,7,8 |
6,7,8 |
6,7,8 |
|
|
هزینه |
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 |
1,2,5,6,7,8,10,11 |
1,2,5,6,7,8,10,11 |
|
|
ساختار بازار مالی و بانکی |
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 |
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 |
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 |
|
|
مشکلات فنی |
1,2,3,4,5,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
|
|
اعتماد |
1,2,3,4,5,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
|
|
شفافیت |
1,2,3,4,5,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
1,2,3,7,8,9,10,11 |
جدول (8 ): سطح دوم
Table (8): Second level
|
مجموعۀ دستیابی |
مجموعۀ مقدم |
مجموعۀ مشترک |
سطح |
|
|
درککردن سودمندی توسط کارکنان |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
2 |
|
درک استفادۀ آسان |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
|
|
قصد و نیت رفتاری کارمند |
1,2,3,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,9,10,11 |
|
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
6,7 |
6,7 |
6,7 |
|
|
هزینه |
1,2,3,6,7,9,10,11 |
1,2,6,7,10,11 |
1,2,6,7,10,11 |
|
|
مشکلات فنی |
1,2,3,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
|
|
اعتماد |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
|
|
شفافیت |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
1,2,3,7,9,10,11 |
جدول (9): سطح سوم
Table (9): Third level
|
مجموعۀ دستیابی |
مجموعۀ مقدم |
مجموعۀ مشترک |
سطح |
|
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
6 |
6 |
6 |
3 |
ه- ترسیم مدل: بر پایۀ اولویتبندی صورتپذیرفته، مدل مفهومی پژوهش به تشریح شکل 1 است.
|
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
|
درک کردن سودمندی توسط کارکنان |
|
مزایای بلاک چین |
|
قصد و نیت رفتاری کارمند |
|
هزینه |
|
مشکلات فنی |
|
درک استفادۀ آسان
|
|
رفتار حرفهای بهکارگیری |
|
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگ ها |
|
ساختار بازار مالی و بانکی |
شکل (1): مدل پژوهش
Figure (1): Conceptual model of the research
ازنظر نوع ارتباط عوامل میتوان به الگوی مفهومی پژوهش اشاره کرد و نوع رابطۀ هریک از معیارها را بر یکدیگر مشاهده کرد. بین معیار رفتار حرفهای بهکارگیری و مزایای بلاکچین رابطۀ مستقیم و مثبتی وجود دارد؛ همچنین بین مشکلات فنی و قصد و نیت رفتاری کارمند رابطۀ مستقیم و مثبت وجود دارد. درحالیکه دیگر عوامل با یکدیگر، ارتباطی غیرمستقیم دارند.
نتیجهگیری
این پژوهش با هدف طراحی و تبیین الگوی آیندهپژوهی نگرش کارکنان بانک ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 2031 صورت گرفت. ضرورت این پژوهش زمانی مشخص میشود که به این نکته توجه شود که هر پژوهش در راستای اولویتهای پژوهشی نیازهای جامعه و بخشهای خدماتی طراحی و ارائه شده است؛ بهنحویکه انتخاب موضوع را با نیازسنجی پژوهشی صورت داده و مسلماً موضوع انتخابشده در بانکهای مطالعهشده دارای نوآوری لازم و ضرورت اجرا است. پژوهش حاضر، ازآنجاییکه تاکنون باتوجهبه مطالعات صورتگرفته و بررسی پیشینۀ پژوهش از حیث اهداف و ازحیث موضوع پژوهش مشابهی به طراحی و تبیین الگوی آیندهپژوهی نگرش کارکنان بانک ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 1410 در ایران نپرداخته است، دارای نوآوری و خلاقیت است؛ بنابراین، پژوهش حاضر هم از منظر موضوع مهم است، هم از منظر جامعۀ پژوهش و روش پژوهش دارای نوآوری است. در پژوهش حاضر در ابتدا، باتوجهبه مرور ادبیات، براساس پژوهشهای صورتگرفته پیشرانها استخراج شده است، سپس با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی در قالب نظرات خبرگان پیشرانهای کلیدی طبقهبندی شد. این پیشرانها در قالب جدول 10 ارائه شده است.
جدول (10): پیشرانهای کلیدی شناساییشده
Table (10): Identified key drivers
|
ردیف |
ابعاد |
|
1 |
درک سودمندی توسط کارکنان |
|
2 |
درک استفادۀ آسان |
|
3 |
قصد و نیت رفتاری کارمند |
|
4 |
رفتار حرفهای بهکارگیری |
|
5 |
باورها، هنجارها، ارزشها و فرهنگها |
|
6 |
تهیه و بهروزرسانی زیرساختها |
|
7 |
هزینه |
|
8 |
ساختار بازار مالی و بانکی |
|
9 |
مشکلات فنی |
|
10 |
اعتماد |
|
11 |
شفافیت |
براساس قیاس صورتپذیرفته پژوهش حاضر با پژوهشهای دیگر، در ابتدا لازم به ذکر است که در مطالعات پیشین تعداد اندکی از آنها الگوی آیندهپژوهی نگرش کارکنان بانک را ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 2031 بررسی کردهاند و در پژوهش صورتگرفته توسط بودمر مدل پذیرش بلاکچین در زنجیرۀ تأمین کشور هند، براساس مدلهای TRI TAM و TPB طراحی شد؛ سپس با استفاده از روش SEM و با نرمافزار AMOS به بررسی کمی پرداختند (Bodemer, 2018)؛ اما در پژوهش حاضر، شاخصهای مدل براساس آیندهپژوهی نگرش کارکنان بانک ازلحاظ امنیت شغلی در مواجهه با بلاکچین در افق 2031 است. باتوجهبه بررسیهای انجامشده در پژوهش کراویک و وایت مفهوم سودمندی درکشده از TAM را برای شرکتهای پذیرش بلاکچین بهمنظور اندازهگیری ابعاد زنجیرۀ تأمین خدمات در هند گسترش دادند و این مدل طراحیشده را براساس روش SEM با استفاده از نرمافزار AMOS بررسی کمی کردند (Krawiec & White, 2023)؛ درنهایت، مطالعهای که توسط بیسواس و گوبتا انجام شد، موانع پذیرش و اجرای موفقیتآمیز فنّاوری بلاکچین را در میان صنایع و خدمات مختلف بررسی کردند. همچنین، با استفاده از روش DEMATEL چارچوب پیشنهادی خود را بررسی کردند و در آخر، روابط علی میان عوامل براساس درجۀ برجستگی رتبهبندی شده است. این مطالعه از حیث عوامل پذیرش بلاکچین که شامل چالشهای فنّاوری ساختار بازار هزینههای پایداری و قوانین و مقررات است، تشابه کمی با پژوهش حاضر دارد (Biswas & Gupta, 2019). بهطورکلی بیشترین وجه اشتراک مطالعات صورتگرفته با پژوهش حاضر در استفاده از روش کمی چارچوب پیشنهادی و استفاده از TAM بود؛ درحالیکه وجه تمایز آنها بیشتر در شاخصهای پذیرش بلاکچین و تجزیهوتحلیل تکمرحلهای این مطالعات بود.
براساس نتایج به دست آمده و قیاس با پژوهش دیگر، پیشنهادات ذیل ارائه شد:
همچنین به پژوهشگران دیگر پیشنهاد میشود:
[2] Byzantine
)