نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
2 دانشیار گروه حسابداری دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، ایران
3 استادیار، گروه اقتصاد، دانشکدع علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Abstract
The present study aims to determine the effect of financial statement comparability on the idiosyncratic return volatility with emphasis on the quality of financial reporting. To test the research hypotheses, 80 companies were examined among the companies listed on the Tehran Stock Exchange during the years 1389 to 1397. In order to test the research hypotheses, a multivariate regression model and combined data have been used. The results of the research indicate that financial statement comparability has a significant and negative effect on idiosyncratic return volatility. The research findings also showed that when the quality of financial reporting is poor, the effect of financial statement comparability on idiosyncratic return volatility is stronger. This study emphasizes the benefits of financial statement comparability. The financial statement comparability reduces the risk of uncertainty about the cash flows and firm future performance and causes idiosyncratic return volatility to reduce.
Keywords: Financial statement comparability, Financial reporting quality, Idiosyncratic return volatility
Introduction
One of the main topics of the financial markets that has attracted the attention of capital market researchers is the discussion of stock return volatility. The stock returns volatility into two components: systematic and idiosyncratic. The part of the volatility that is uncontrollable and is caused by external factors is called systematic volatility. Moreover, idiosyncratic return volatility reflects the company's idiosyncratic return volatility, which is mainly derived from the company's activities and is independent of capital market volatility. The idiosyncratic return volatility has important applications such as portfolio diversification, active portfolio management, the relationship between risk and reward of managers, managers 'reward policies, and valuation of employees' stock authority. Hence, it is crucial to examine the factors affecting it. Uncertainty or lack of accurate and correct forecasting of future cash flows and firm performance causes idiosyncratic return volatility. On the other hand, the ability to compare financial statements by assisting users of financial statements in predicting and accurately forecasting the future cash flow and performance of the company affects the idiosyncratic return volatility. The ability to compare financial statements improves the information environment, increases the quality of financial reporting, and reduces information asymmetry. These capabilities help investors to better understand and evaluate the company's cash flows and performance, which reduces idiosyncratic return volatility. However, poor financial reporting quality prevents investors from properly evaluating the company's performance. This increases uncertainty about the company's performance and the consequent idiosyncratic return volatility. In the presence of poor financial reporting quality, the role of comparability of financial statements in the decision-making process becomes more important. The comparability of financial statements allows investors to compare the quality and performance of companies through better comparisons with similar companies furthermore, it is expected that when the quality of financial reporting is poor, the negative relationship between comparability of financial statements and idiosyncratic return volatility is stronger. Previous studies in Iran have examined the factors affecting idiosyncratic return volatility. Moreover, these studies have examined various factors such as financial reporting quality, firm life cycle, audit quality), etc., on the other hand, none of the effects of comparability of financial statements on idiosyncratic return volatility and in terms of According to the emphasis of the International Accounting Standards Transition Institutions and the Auditing Organization as the custodian of accounting standardization in Iran, on the great importance of comparability and the important role of comparability in empowering investors, creditors and other creditors in informed decision-making in this study. The relationship between comparability and idiosyncratic return volatility with respect to the effect of financial reporting quality on this relationship was investigated and this issue is one of the leading research innovations. Another theory of this research is that in this research, Rowling regression has been used to measure the idiosyncratic return volatility, which has not been used in other studies. The goal of the present study is to determine the effect of the financial statement comparability on the idiosyncratic return volatility with emphasis on the quality of financial reporting.
Method and Data:
In order to test the research hypotheses, 80 companies were examined among the companies listed on the Tehran Stock Exchange during the years 2010 to 2018. To test the research hypotheses, a multivariate regression model and combined data have been used.
Findings:
The results of the research indicate that financial statement comparability has a significant and negative effect on idiosyncratic return volatility. The research findings also showed that when the quality of financial reporting is poor, the effect of financial statement comparability on idiosyncratic return volatility is stronger. This study emphasizes the benefits of financial statement comparability. The financial statement comparability reduces the risk of uncertainty about the cash flows and firm future performance and causes idiosyncratic return volatility to reduce.
Conclusion and discussion:
Idiosyncratic return volatility has increased over time, volatility in stock market returns has remained unchanged. As a result, the study of idiosyncratic return volatility is motivating since the upward trend in idiosyncratic return volatility has important implications for portfolio diversification, event studies, pricing options, and macroeconomics. Many investors may fail to diversify their portfolios in the way that financial theory recommends, and as a result, are affected by changes in idiosyncratic return volatility, so it is important to identify the factors that affect idiosyncratic return volatility. The result of testing the first hypothesis showed that the ability to compare financial statements hurts idiosyncratic return volatility. This means that the comparability of financial statements allows investors to more accurately assess and understand the firm's performance and cash flow by comparing similar companies and increases the quantity and quality of information needed by investors, it causes risk. Related to information and valuation is reduced and as a result, idiosyncratic return volatility is reduced. The results of testing the second hypothesis showed that when the quality of financial reporting is poor, the role of comparability of financial statements on reducing idiosyncratic return volatility becomes stronger. In the sense that when the quality of financial reporting is poor, it improves the comparability of the information environment and transparency about the firm and reduces investors' uncertainty about cash flow and stock returns, thus reducing idiosyncratic return volatility.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
بحث نوسانات بازده سهام، یکی از موضوعات اصلی در بازارهای مالی است که توجه پژوهشگران بازار سرمایه را به خود معطوف کرده است ( Ghorbani, Foroghi, Amiri & Hashemi, 2013 ; Akhgar & Mirzaee, 2019; Habib, Hasan & Alhadi, 2020). دلیل این توجه به ارتباط بین نوسانات قیمت و به تبع آن بازده سهام شرکتها و تأثیر آن بر عملکرد مالی شرکتها و کل اقتصاد مربوط میشود. نوسان بازده سهام به دو جزء سیستماتیک (عادی، ناشی از بازار) و ویژه (غیر عادی، ناشی از شرکت) تقسیم میشود. بخشی از نوسان را که کنترل‌‌نشدنی و ناشی از عوامل خارجی است، نوسان سیستماتیک می‌نامند و نوسانات ویژۀ بازده سهام[1] منعکس‌کنندۀ نوسانات بازده خاص شرکت است که به‌‌طور عمده از فعالیت‌های شرکت حاصل میشود و مستقل از نوسانات بازار سرمایه است (Ghorbani et al., 2013). وجود شواهد محکم مبنی‌‌بر روند افزایشی و غیر تصادفی نوسانات ویژۀ بازده سهام (نظیر
Campbell, Lettau, Malkiel & Xu, 2001; Fink, Fink, Grullon & Weston, 2010) سبب شد نوسانات ویژۀ بازده سهام در جایگاه معمای اصلی در اغلب مطالعات مطرح شود. اهمیت بررسی نوسان‌‌پذیری بازده سهام از طرف سرمایه‌گذاران به این دلیل است که آنها به نوسان‌‌پذیری بازده سهام در جایگاه معیاری از ریسک توجه می‌کنند؛ علاوه‌‌بر این برنامه‌‌ریزان بازار سرمایه امکان استفاده از این معیار در جایگاه ابزاری برای اندازه‌گیری میزان آسیب‌پذیری بازار سهام را دارند (Ghorbani et al., 2013). با توجه به اینکه نوسان ویژۀ بازده سهام کاربردهای مهمی همچون تنوعبخشی سبد، مدیریت فعال سبد، رابطۀ بین ریسک و پاداش مدیران، سیاست‌های پاداش مدیران و ارزیابی اختیار سهام کارکنان دارد (March & Shapira, 1987; Weber, 2004)، بررسی عوامل مؤثر بر آن مهم است.
نااطمینانی یا پیش‌بینی‌‌نکردن دقیق و صحیح جریان‌های نقد آتی و عملکرد شرکت باعث ایجاد نوسان ویژۀ بازده سهام میشود؛ همچنین پژوهشهای قبلی همچون حبیب و همکاران (2020) نشان داد قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی از طریق کمک به استفادهکنندگان صورتهای مالی در پیشبینی و ارزیابی صحیح و دقیق جریان نقد آتی و عملکرد شرکت، بر نوسان ویژۀ بازده سهام تأثیرگذار است. اطلاعات ارائه‌شده در صورتهای مالی یکی از منابع اصلی سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان است. اطلاعات خاص شرکت، زمانی برای سرمایه‌گذاران مفید است که بتوانند اطلاعات مشابه را با سایر شرکتها مقایسه کنند (Foroghi & Ghasemzad, 2015). این امر به‌‌ویژه به بازار سرمایه مربوط میشود؛ جایی که تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران مستلزم ارزیابی فرصت‌ها یا پروژه‌های جایگزین است و این تصمیم‌گیری بدون اطلاعات مقایسه‌‌پذیر ممکن نیست. قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، یکی از این ویژگیهای کیفی صورتهای مالی است که به استفادهکنندگان برای شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های بین دو مجموعه از پدیده‌های اقتصادی کمک میکند. قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی به سرمایه‌گذاران کمک میکند درک و ارزیابی بهتری از عملکرد اقتصادی شرکت در مقایسه با شرکتهای همسان خود داشته باشند (Financial Accounting Standards Board (FASB), 2010).
قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، محیط اطلاعاتی را بهبود می‌بخشد، کیفیت گزارشگری مالی را افزایش میدهد، باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی میشود و به سرمایه‌گذاران اجازه میدهد کیفیت شرکتها را از طریق مقایسۀ بهتر با شرکتهای همسان دقیق‌تر ارزیابی کنند (Kim, Li, Lu & Yu, 2016)؛ به عبارت دیگر قابلیت مقایسه به کاهش هزینۀ تحصیل اطلاعات، کاهش عدم اطمینان مرتبط با ارزیابی عملکرد و جریان نقد شرکت و افزایش کیفیت و کمیت اطلاعات دردسترس استفادهکنندگان خارجی شرکت کمک میکند. این قابلیت‌ها به سرمایه‌گذاران در درک و ارزیابی بهتر و دقیق جریان‌های نقد و عملکرد شرکت کمک میکند و سبب کاهش‌‌یافتن نوسانات ویژۀ بازده سهام میشود (Habib et al., 2020). کیفیت گزارشگری مالی نیز یکی از عوامل تأثیرگذار بر محیط اطلاعاتی است که بر رابطۀ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسان ویژۀ بازده سهام تأثیرگذار است.
با در نظر گرفتن این موضوع که افزایش کیفیت گزارشگری مالی باعث افزایش آگاهی سرمایه‌گذاران از اطلاعات مربوط به عملیات درون شرکت میشود، با توجه به فرضیۀ بازار کارا انتظار می‌رود این اطلاعات در قیمت سهام منعکس شود که در این صورت نوسان ویژۀ بازده سهام با کاهش مواجه خواهد شد (Chen, Huang & Jha, 2012)؛ اما کیفیت گزارشگری مالی ضعیف، سرمایه‌گذاران را از ارزیابی صحیح عملکرد شرکت باز می‌دارد. این موضوع باعث افزایش عدم اطمینان دربارۀ عملکرد شرکت و به دنبال آن نوسان ویژۀ بازده سهام میشود (Rajgopal & Venkatachalam, 2011). در حضور کیفیت گزارشگری مالی ضعیف، نقش قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی در فرآیند تصمیم‌گیری اهمیت بیشتری مییابد. با توجه به اینکه قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی برای سرمایه‌گذاران امکان مقایسۀ کیفیت و عملکرد شرکتها را از طریق مقایسۀ بهتر با شرکتهای همسان فراهم میکند، انتظار می‌رود زمانی که کیفیت گزارشگری مالی ضعیف است، ارتباط منفی بین قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسان ویژۀ بازده سهام قوی‌تر باشد (Habib et al., 2020).
یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، ریسک حاصل از آن تصمیمات است و در این راستا شناخت عوامل مؤثر بر آن از اهمیت به‌‌سزایی برخوردار است؛ علاوه‌‌بر این رشد روزافزون بورس اوراق بهادار ایران و نیاز سرمایه‌گذاران به اطلاعات برای افزایش آگاهی و سرعت در تصمیم‌گیری به موقع بازار سرمایه و نیز افزایش آگاهی عمومی درخصوص موضوع پژوهش به سرمایه‌گذاران کمک میکند با اطلاعات بیشتری، سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنند؛ همچنین پژوهشهای قبلی در ایران عوامل مؤثر بر نوسان‌‌پذیری ویژۀ بازده سهام، عوامل مختلفی همچون کیفیت گزارشگری مالی (Ghorbani et al., 2013)، چرخۀ عمر شرکت (Akhgar & Mirzaee, 2019)، کیفیت حسابرسی (Vadie, Ghannad & Gholami, 2017) و غیره را بررسی کردهاند؛ ولی هیچ‌کدام تأثیر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسان‌‌پذیری ویژۀ بازده سهام را در نظر نگرفته‌اند. با توجه به تأکید نهادهای استانداردگذار بین‌المللی حسابداری و سازمان حسابرسی در مقام متولی استانداردگذاری حسابداری در ایران، بر اهمیت بسیار زیاد قابلیت مقایسه و نقش مهم آن در توانمندسازی سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر بستانکاران در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه، در این پژوهش، ارتباط بین قابلیت مقایسه و نوسان ویژۀ بازده سهام با توجه به تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر این رابطه بررسی شد و بررسی این موضوع از نوآوری‌های این پژوهش است.
مبانی نظری
بازده سهام در دورههای متفاوت، متغیر است و روند ثابت و یکنواختی ندارد؛ درنتیجه نوسان‌‌پذیری و تغییرپذیری، جزء جدانشدنی بازده سهام در طی زمان است. تغییرپذیری و نوسان‌‌پذیری بازده دورههای آتی سهام، سرمایه‌گذاری را با ریسک مواجه میکند؛ بنابراین سرمایه‌گذاران همیشه به دنبال کاهش ریسک و افزایش بازده هستند. نوسانات بازده سهام به دو جزء نوسانات ویژه و نوسانات عادی تقسیم میشود. مطالعات گسترده‌ای نشان میدهد نوسان ویژۀ بازده سهام بزرگ‌ترین مؤلفۀ ریسک در سرمایه‌گذاری شخصی است
( Goyal & Santa-Clara, 2003; Morck, Yeung & Yu, 2013) . به‌‌طور مرسوم نوسانات ویژۀ بازده سهام، ریسک ویژه را اندازه‌گیری میکند که با استفاده از تنوعبخشی مناسب سبد سهام حذف میشود یا کاهش مییابد. شناسایی عوامل مؤثر بر نوسان ویژۀ بازده سهام ممکن است به آگاهی سرمایه‌گذاران و بهبود و تخصیص بهینۀ منابع در بازار سرمایه منجر شود (Arabsalehi & Hamidian, 2015). پژوهشهای پیشین نشان داد عدم تقارن اطلاعاتی ناشی از اطلاعات محیطی ضعیف، ناهمگونی باور سرمایه‌گذاران دربارۀ جریان نقد آتی شرکت را افزایش میدهد که سبب میشود نوسانات ویژۀ بازده سهام افزایش یابد (Pastor & Pietro, 2003; Chen, Lu & Sougiannis, 2012).
قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسان ویژۀ بازده سهام
قابلیت مقایسه یکی از ویژگیهای کلیدی در دستیابی به سودمندی در تصمیم برای استفادهکنندگان اطلاعات مالی است (Financial Accounting Standards Board (FASB), 2010). براساس بیانیۀ شمارۀ 8 هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی و چارچوب مفهومی گزارشگری مالی هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی[2] (2010)، قابلیت مقایسه، قابلیت تأیید، به موقع بودن و مفهوم‌‌بودن ویژگیهای کیفی هستند که سودمندی اطلاعات مربوط و به‌‌طور صادقانه ارائه‌شده را افزایش میدهند. تصمیم‌گیری‌های استفادهکنندگان همواره شامل انتخاب بین فرصت‌های جایگزین است. این تصمیم‌گیری‌ها شامل خرید و فروش سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری در یک واحد گزارشگر و ... است؛ درنتیجه اطلاعات واحد گزارشگر زمانی سودمند است که بتوان آنها را با اطلاعات مشابه سایر واحدها و با اطلاعات مشابه همان واحد برای دورههای دیگر مقایسه کرد (Financial Accounting Standards Board (FASB), 2010).
در پژوهشهای قبلی به مزایای متعددی از قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی همچون: بهتربودن پایداری و پیش‌بینی‌‌پذیری سود و کیفیت اقلام تعهدی (Peterson, Schmardebeck & Wilks, 2015)، بهبود کار تحلیلگران از طریق کاهش خطاهای پیشبینی و پراکندگی پیشبینی (Defranco, Kothri & Verdi, 2011)، کاهش ریسک سقوط آتی قیمت سهام (Kim et al., 2016)، کاهش عدم اطمینان مشارکت‌کنندگان در بازار سرمایه (Kim, Kraft & Ryan, 2013) و کاهش مشکلات نمایندگی شرکت و استفاده از منابع شرکت به‌‌صورت بهینه (Kim et al., 2020) اشاره شده است. قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، ناهمگونی دیدگاه سرمایه‌گذاران از جریان‌های نقد شرکت را کاهش میدهد و تخصیص کارآمد سرمایه را تسهیل میکند؛ همچنین مطالعات نشان داده‌اند پذیرش اجباری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی فقط برای شرکت‌هایی که دارای قابلیت مقایسۀ بیشتر صورتهای مالی هستند، دارای مزایای مثبت در بازار سرمایه است (Neel, 2017). Choi، Choi، Myers و Ziebert (2019) تأثیر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر ضریب واکنش سودهای آتی را بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان داد دربارۀ شرکت‌هایی که صورتهای مالی آنها قابلیت مقایسۀ بیشتری با شرکتهای هم‌‌صنعت دارد، ضریب واکنش سودهای آتی بیشتر بوده و همچنین تأثیر قابلیت مقایسه بر ضریب واکنش سودهای آتی، مربوط به سودمندی قابلیت مقایسه در افزایش توان سرمایه‌گذاران برای پیشبینی اطلاعات خاص شرکت است؛ همچنین آنها در تجزیه و تحلیل اضافی نشان دادند قابلیت مقایسه با همزمانی قیمت سهام رابطۀ معکوس دارد. دی‌فرانکو و همکاران (2011) ضمن ارائۀ مدلی برای اندازه‌گیری قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، تأثیر قابلیت مقایسه بر سطح تحلیل و پیشبینی تحلیلگران را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها حاکی از آن است که بین قابلیت مقایسه و دقت پیشبینی رابطۀ مثبت وجود دارد و قابلیت مقایسه، پراکندگی پیش‌بینی‌های انجام‌‌شده را کاهش میدهد؛ همچنین یافتههای پژوهش آنها نشان داد قابلیت مقایسه، هزینۀ کسب اطلاعات را کاهش و کمیت و کیفیت اطلاعات دردسترس برای تحلیلگران را افزایش میدهد و آنها را قادر می‌سازد تا عملکرد تاریخی شرکتها را بهتر تفسیر کنند.
ادبیات موضوع نشان میدهد قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی هزینۀ تهیه، حسابرسی و پردازش اطلاعات مالی را کاهش میدهد. هنگامی که سود شرکت تا حد زیادی توسط عوامل خاص مقایسه‌‌نشدنی شرکت تعیین میشود، افراد بیرون از شرکت هزینه‌های بیشتری (یا زمان بیشتر یا تلاش بیشتر یا هر دو) را برای کشف و پردازش اطلاعات غیر مستقیم شرکت متحمل می‌شوند (Lipe & Salterio, 2002). کیم و همکاران (2016) نشان دادند قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی درک و ارزیابی عملکرد شرکت را برای سرمایه‌گذاران آسان‌تر میکند؛ زیرا هنگام مقایسۀ عملکرد شرکت با سایر شرکتهای همسان، تعداد کمتری تعدیلات و محاسبات قضاوتی براساس اعداد حسابداری لازم است؛ بنابراین قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، ریسک اطلاعات و عدم اطمینان ارزیابی سرمایه‌گذاران که تا حد زیادی عامل اصلی ایجادکنندۀ نوسان ویژۀ بازده سهام است را کاهش میدهد (Habib et al., 2020).
قابلیت مقایسۀ بیشتر صورتهای مالی با افزایش دقت در برآورد بازپرداخت‌های شرکت (برای مثال بازده و جریان‌های نقد آتی) که برای ارزیابی استفاده می‌شوند، مرتبط است؛ دلیل این امر این است که با دسترسی به و درک اطلاعات از شرکتهای مقایسه‌‌پذیر، سرمایه‌گذاران نه‌تنها درک بهتری از عملکرد فعلی شرکت کسب می‌کنند، قادر به ارزیابی بهتر عدم اطمینان احتمالی مرتبط با عملکرد آینده و جریان نقد هستند. از آنجا که قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی مقدار و کیفیت کلی اطلاعات را افزایش میدهد، درک و ارزیابی عملکرد شرکت و جریان وجوه نقد برای سرمایه‌گذاران را ساده‌تر میکند؛ از این رو ریسک ارزیابی سرمایه‌گذاران از شرکت (خطای ارزیابی) کاهش مییابد؛ بنابراین ارتباط منفی بین قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسانات ویژۀ بازده سهام متصور است (Habib et al., 2020)؛ پس فرضیۀ اول پژوهش به شرح زیر است:
فرضیۀ اول: قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر منفی دارد.
رابطۀ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسان ویژۀ بازده سهام با توجه به نقش کیفیت گزارشگری مالی
کیفیت گزارشگری مالی یکی از منابع اصلی نوسان ویژۀ بازده سهام است (Rajgopal & Venkatachalam, 2011). کیفیت گزارشگری مالی قوی از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، نوسان ویژۀ بازده سهام را کاهش میدهد. با توجه به اینکه سود یکی از متغیرهای اصلی مطلوب سرمایه‌گذاران است، اگر مدیران شرکت جریان اطلاعات سود به سوی بازار را از طریق نوعی دست‌کاری اقلام تعهدی مدیریت کنند، ریسک اطلاعاتی بر درک سرمایه‌گذاران دربارۀ سودآوری شرکت تأثیرگذار است و سبب میشود نوسان ویژۀ بازده سهام افزایش یابد. چن و همکاران (2012) بیان کردند که روند فزاینده در نوسانات بازده سهام به کیفیت پایین اطلاعات مربوط است و این کیفیت پایین اطلاعات ناشی از نوسان‌های مربوط به اقلام تعهدی است. نوسان زیاد اقلام تعهدی بیانگر سطح بالایی از اعمال نظرهای مدیریتی و سطح بالایی از جابجایی‌های زمانی بین سود و جریان‌های نقدی واقعی است که ممکن است منجر به خطرهای برآوردی بیشتری شود. راجگپال و ونکاتچلمن (2011) در پژوهشی رابطۀ بین کیفیت گزارشگری مالی و نوسان ویژۀ بازده سهام را بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان داد کیفیت گزارشگری مالی ضعیف با افزایش نوسان بازده سهام در ارتباط است. اطلاعات دارای کیفیت پایین باعث عدم اطمینان نسبت به سودهای آتی میشود که این منجر به افزایش نوسان ویژۀ بازده سهام میشود (Pástor & Veronesi, 2003). قربانی و همکاران (2013) نشان دادند کیفیت گزارشگری مالی بر نوسان بازده غیر متعارف سهام تأثیر معکوس دارد. این پژوهش دلالت بر وجود تأثیر مستقیم متغیرهای بازده سالانۀ سهام، اهرم مالی و جریان نقد عملیاتی سال آینده بر نوسان بازده غیر متعارف سهام و نیز تأثیر معکوس اندازۀ شرکت بر نوسان بازده غیر متعارف سهام دارد؛ همچنین قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، فرصتی برای جمع‌آوری اطلاعات بیشتر دربارۀ شرکت با کمک تجزیه و تحلیل شرکتهای همسان مقایسه‌‌پذیر، فراهم میکند؛ درنتیجه مزایای مدیران از پنهان‌‌کردن عملکرد واقعی را کاهش میدهد (Kim et al., 2016). قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی محیط اطلاعاتی و شفافیت شرکت را بهبود می‌بخشد و عدم اطمینان سرمایه‌گذاران دربارۀ جریان‌های نقد و بازده را کاهش میدهد.
صورتهای مالی با قابلیت مقایسۀ بیشتر جایگزینی برای محیط‌های اطلاعاتی ضعیف ناشی از کیفیت گزارشگری مالی ضعیف است و ریسک اطلاعات و ارزیابی را کاهش میدهد؛ به عبارت دیگر با توجه به اینکه قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی به سرمایه‌گذاران اجازه میدهد عملکرد و کیفیت شرکتها را از طریق مقایسۀ بهتر شرکتهای همسان ارزیابی کنند، وقتی کیفیت گزارشگری مالی ضعیف‌تر است، رابطۀ بین مقایسه‌‌پذیری صورتهای مالی و نوسانات ویژۀ بازده سهام قوی‌تر است (Habib et al., 2020)؛ بنابراین فرضیۀ دوم پژوهش به شرح زیر است:
فرضیۀ دوم پژوهش: کیفیت گزارشگری مالی بر رابطۀ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی با نوسانات ویژۀ بازده سهام اثر مثبت و معنی‌داری دارد.
روش پژوهش
نمونۀ آماری این پژوهش، شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با ویژگیهای زیر است:
از آنجا که متغیر مستقل در سطح صنعت تعریف و محاسبه شده است، پس از اعمال شرایط یادشده، صنایعی انتخاب شد که حداقل چهار شرکت در صنعت مدنظر وجود داشته باشد.
بازۀ زمانی این پژوهش طی سال‌های 1389 تا 1397 است. با توجه به اینکه برای محاسبۀ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسان ویژۀ بازده سهام علاوه‌‌بر اطلاعات سال جاری، اطلاعات سه سال قبل نیاز است، داده‌های مربوط به سال‌های 1386 تا 1388 نیز گردآوری شده است. با توجه به اعمال محدودیت‌های فوق، تعداد 80 شرکت برای نمونه انتخاب شد. برای گردآوری داده، تجزیه و تحلیل داده‌ها و محاسبۀ متغیر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی از نرم‌افزار اکسل، بهمنظور تخمین مدل‌های پژوهش و محاسبۀ متغیر وابسته از نرم‌افزار ایویوز[3] 10 و برای بررسی فرض‌‌های کلاسیک از نرم‌افزار استتا[4] 14 بهره برده شده است. فرآیند انتخاب این شرکتها در جدول (1) نشان داده شده است.
جدول (1) چگونگی انتخاب نمونه
Table (1) How to choose a sample
|
تعداد کل شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران |
453 |
|
شرکت‌هایی که سال مالی آنها منتهی به پایان اسفندماه نبوده است یا تغییر سال مالی داشته‌اند |
61 |
|
شرکتهای صنایع واسطه‌گری مالی و سرمایه‌گذاری |
97 |
|
شرکت‌هایی که وقفۀ معاملاتی سهام بیشتر از یک‌‌ماه داشته‌اند |
142 |
|
شرکت‌هایی که اطلاعات آنها به‌‌طور کامل دردسترس نبوده است |
73 |
|
تعداد شرکتهای نمونه |
80 |
بهمنظور آزمون فرضیههای پژوهش به پیروی از پژوهش Habib و همکاران (2020) از مدل‌های زیر استفاده شده است. برای فرضیۀ اول از رابطۀ اول و برای فرضیۀ دوم از رابطۀ دوم استفاده شد:
رابطۀ (1) IRVi,t = β0 + β1Comi,t+ β2Sizei,t + β3Levi,t + β4MtBi,t+ β5ROAi,t + β6SdCfoi,t + β7Divi,t+ β8Reti,t + ɛi,t
رابطۀ (2) IRVi,t = β0 + β1Comi,t+ β2FQRi,t + β3Comi,t*FQRi,t + β4Sizei,t + β5Levi,t + β6MtBi,t+ β7ROAi,t + β8SdCfoi,t + β9Divi,t+ β10Reti,t + ɛi,t
متغیر وابستۀ این پژوهش نوسانات ویژۀ بازده سهام (IRV) است که برای اندازه‌گیری آن از مدل بازار به شرح رابطۀ (3) استفاده شده است.
رابطۀ (3) Ri,t =αi +βi(Rm,t) + ɛi,t
در رابطۀ (3)، Ri,t بازده ماهانۀ سهام شرکت i در ماه t و Rm,t بازده ماهانۀ بازار است. انحراف معیار باقیماندۀ رابطۀ (3) طی 48 ماه قبل، نوسانات ویژۀ بازده سهام در نظر گرفته میشود. این رابطه برای 48 ماه گذشته به‌‌صورت رگرسیون سری زمانی برای هر سال شرکت (رولینگ) تخمین زده شده است.
متغیر مستقل، قابلیت مقایسه (COM) است که برای اندازه‌گیری آن از مدلی که دی فرانکو و همکاران (2011) ارائه کردهاند، استفاده شده است. در این مدل دو شرکت زمانی مشابه در نظر گرفته میشود که برای مجموعه‌‌ای از رویدادهای اقتصادی یکسان (مثل بازده)، گزارش مالی (مثل سود حسابداری) مشابه ارائه کنند. برای اندازه‌گیری قابلیت مقایسه بین دو شرکت i و j به شرح زیر عمل میشود:
ابتدا، برای هر شرکت - سال مدل رگرسیونی به شرح رابطۀ (4) با استفاده از داده‌های سری زمانی (شش‌ماهه) برای دورۀ چهارسال اخیر منتهی به پایان سال t برآورد میشود.
رابطۀ (4) Earningi,k = αi,t + βi,t Returni,k εi,k
در رابطۀ (4)، Earningi,k سود خالص شرکت i در ششماهۀ k تقسیم بر ارزش بازار سهام شرکت در ابتدای شش‌ماهه و Returni,k بازده سهام شرکت i در ششماهۀ k است. ضرایب برآوردشده از رابطۀ (4) برای هر شرکت – سال، معیاری از عملیات حسابداری آن شرکت است؛ یعنی و نشاندهندۀ عملیات حسابداری شرکت i و ضرایب و نشاندهندۀ عملیات حسابداری شرکت j است. شباهت بین عملیات حسابداری دو شرکت میزان قابلیت مقایسه بین دو شرکت را نشان میدهد. بهمنظور برآورد تفاوت بین عملیات حسابداری دو شرکت i و j از مفهوم قابلیت مقایسه (ارائۀ گزارش‌های مشابه دربارۀ مجموعه‌‌ای رویداد مشابه) استفاده میشود؛ بنابراین در هر سال با استفاده از رابطه‌های (5) و (6) سود دو شرکت به‌‌طور جداگانه با استفاده از ضرایب خاص خود شرکت ولی با بازده شرکت i (رویداد مشابه) برای دورۀ زمانی مشابه با دورۀ زمانی رابطۀ (4) پیشبینی میشود.
رابطۀ (5)
رابطۀ (6)
در این رابطه‌ها، E(Earning)ii,k سود پیشبینیشده برای شرکت i و ششماهۀ k با استفاده از تابع حسابداری شرکت i و بازده شرکت i است و E(Earning)ij,k سود پیشبینیشده برای شرکت j و ششماهۀ k با استفاده از تابع حسابداری شرکت j و بازده شرکت i است؛ سپس قابلیت مقایسه بین دو شرکت i و j در سال t از طریق رابطۀ (7) محاسبه میشود.
رابطۀ (7)
ComAccij,t نشاندهندۀ قابلیت مقایسه بین دو شرکت i و j در سال t است. قابلیت مقایسۀ شرکت i در سال t، برابر با میانۀ ComAcci,j,tهای محاسبه‌‌شده برای شرکت i با شرکتهای j هم‌‌صنعت است. مقادیر بزرگ‌تر رابطۀ 7 (اختلاف کمتر قدر مطلق رابطۀ 7) نشاندهندۀ قابلیت مقایسۀ بیشتر بین صورتهای مالی شرکتهای i و j است (Defranco و همکاران، 2011)؛ به‌‌علاوه در این پژوهش از کیفیت گزارشگری مالی (FQR) در جایگاه متغیر تعدیلگر و برای اندازه‌گیری آن از کیفیت اقلام تعهدی استفاده شده است. بهمنظور محاسبۀ اقلام تعهدی از معیار کوتاری، لئون و وزلی (2005) استفاده شده است (رابطۀ (8)).
رابطۀ (8) Acct =α0(1/Assett-1) +α1(∆Salet -∆Rect) +α2PPEt + α3Roat-1 + ɛi,t
در رابطۀ (8)، Acc کل اقلام تعهدی که عبارت است از سود عملیاتی منهای جریان نقد عملیاتی، Asset ارزش دفتری کل دارایی‌های شرکت، Sale∆ تغییرات فروش از سال t به سال 1-t، Rec∆ تغییرات حساب‌های دریافتنی از سال t به سال 1-t، PPE خالص اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات و Roa سودآوری (سود خالص تقسیم بر کل داراییها در سال 1-t) است. گفتنی است که تمام متغیرهای یادشده بر کل داراییها در ابتدای دوره تقسیم و رابطۀ (8) به‌‌صورت مقطعی تخمین زده شده است. قدر مطلق باقیماندۀ رابطۀ (8)، کیفیت گزارشگری مالی در نظر گرفته میشود (Kothari et al., 2005). هرچه مقادیر خطای مدل فوق بیشتر باشد، مدیریت سود، بیشتر و کیفیت گزارشگری مالی کمتر خواهد بود؛ درنتیجه هرچه این مقدار کمتر باشد، کیفیت گزارشگری مالی بیشتر خواهد بود (Habib et al., 2020).
به پیروی از پژوهشهای حبیب و همکاران (2020) و حسن و حبیب (2017) از متغیرهای کنترلی به این شرح استفاده شده است:
اندازۀ شرکت (Size): شرکتهای بزرگ‌تر تنوع تجاری بیشتری دارند؛ درنتیجه احتمال رویارویی آنها با ورشکستگی کمتر است؛ بنابراین نوسان بازده کمتری دارند (Habib et al., 2020). بهمنظور محاسبۀ اندازۀ شرکت از جمع کل داراییها لگاریتم طبیعی گرفته میشود.
اهرم مالی (Lev): برابر است با حاصل جمع بدهی‌های جاری و بدهی‌های بلندمدت تقسیم بر جمع کل داراییها. راجگپال و ونکاتچلمن (2011) بیان کردند که اهرم مالی، ریسک سهام‌‌داران مرتبط با جریان نقد شرکت را افزایش میدهد و رابطه‌‌ای مثبت بین اهرم مالی و نوسان بازده سهام وجود دارد.
فرصت رشد (MtB): بهمنظور محاسبۀ آن، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام تقسیم شده است. راجگپال و ونکاتچلمن (2011) بیان کردند که شرکتهای با فرصت رشد بیشتر، به‌‌طور احتمالی نوسان بازده سهام بیشتری خواهند داشت.
بازده داراییها (Roa): این متغیر از تقسیم سود خالص بر جمع کل داراییها به دست آمده است. هرچه بازده دارایی‌های شرکت بیشتر باشد، توانایی شرکت در کاهش بی‌ثباتی مالی را افزایش میدهد که این باعث کاهش نوسان‌‌پذیری بازده سهام میشود (Habib et al., 2020).
انحراف معیار جریان نقد عملیاتی (SdCfo): برای محاسبۀ این متغیر ابتدا، جریان نقد عملیاتی به‌کل داراییها تقسیم شده است؛ سپس انحراف معیار آن طی سه‌‌سال قبل محاسبه شده است.
بروان و کاپادیا[5] (2007) بیان کردند نوسان بنیادی (جریان‌های نقد) یکی از عوامل ایجادکنندۀ نوسان ویژۀ بازده سهام است؛ زیرا ارزیابی و برآورد جریان نقد آتی را با مشکل روبه‌‌رو میکند؛ به عبارت دیگر نوسان ویژۀ بازده، مربوط به واریانس جریان نقدی است.
سود تقسیمی (Div): بروان و کاپادیا (2007) بهمنظور بررسی نوسان ویژۀ بازده سهام، نسبت سود سهام پرداختی را کنترل کردند. سود تقسیمی برابر است با نسبت سود تقسیمی به ارزش دفتری کل داراییها.
بازده سهام (Ret): حبیب و همکاران (2020) نشان دادند عملکرد بازده سهام با نوسان بازده رابطۀ منفی دارد. بازده سهام از طریق رابطۀ (9) به دست می‌آید.
رابطۀ (9)
در رابطۀ (9)، Pt قیمت سهام شرکت در پایان سال t، Pt-1 قیمت سهام شرکت در پایان سال 1-t، Dt سود تقسیمی شرکت در پایان سال t و درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آوردۀ نقدی است.
یافته‌ها
آماره‌های توصیفی پژوهش که بیانگر شمایی کلی از وضعیت توزیع داده‌ها است، در جدول (2) ارائه شده است. تعداد مشاهدات در این جدول برای هر متغیر برابر با 720 مشاهده است. مطابق نتایج بهدستآمده، میانگین و میانۀ نوسان ویژۀ بازده سهام شرکتهای نمونه به ترتیب 178/14 و 634/12 و بیشترین میزان نوسان 100/17 و کمترین مقدار آن 936/4 است. میانگین و میانۀ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی به ترتیب 0649/0- و 0398/0- است. مقدار بزرگ‌تر از میانگین، نشانگر قابلیت مقایسۀ بیشتر است. میانگین اندازۀ شرکت 052/14 است. میانگین اهرم مالی 6187/0، میانگین فرصت رشد 929/0 و میانگین سودآوری 1008/0 است. همان‌طور که در جدول (1) نیز مشاهده میشود، نزدیکی میانه و میانگین بیانگر این موضوع است که همۀ متغیرهای بررسی‌‌شده دارای توزیع آماری مناسبی هستند. انحراف معیار یکی از مهم‌ترین پارامترهای پراکندگی است. انحراف معیار بازده سهام 679/86 و انحراف معیار سود سهام پرداختی 0911/0 است که نشان میدهد در بین متغیرهای پژوهش، این دو متغیر به ترتیب بیشترین و کمترین میزان پراکندگی را دارند.
جدول (2) معیارهای توصیفی متغیرهای پژوهش
Table (2) The descriptive criteria variables of research
|
متغیر |
نماد |
میانگین |
میانه |
حداکثر |
حداقل |
انحراف معیار |
|
نوسان ویژۀ بازده سهام |
IRV |
178/14 |
634/12 |
100/17 |
939/4 |
185/11 |
|
قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی |
COM |
0649/0- |
0398/0- |
0023/0- |
8523/0- |
1026/0 |
|
کیفیت گزارشگری مالی |
FQR |
2567/0 |
1504/0 |
864/9 |
00000005/0 |
5572/0 |
|
اندازۀ شرکت |
SIZE |
052/14 |
907/13 |
194/19 |
815/10 |
390/1 |
|
اهرم مالی |
LEV |
6187/0 |
6190/0 |
175/2 |
0262/0 |
2316/0 |
|
فرصت رشد |
MtB |
929/0 |
6715/0 |
590/12 |
006/0 |
7993/0 |
|
بازده داراییها |
Roa |
1008/0 |
0836/0 |
6203/0 |
5465/0- |
1406/0 |
|
انحراف معیار جریان نقد عملیاتی |
Sdcfo |
1375/0 |
0669/0 |
5696/0 |
0002/0 |
3876/0 |
|
سود سهام پرداختی |
Div |
074/0 |
043/0 |
660/0 |
000/0 |
0911/0 |
|
بازده سهام |
Ret |
428/0 |
184/0 |
103/8 |
882/0- |
679/86 |
نتیجۀ آزمون مدل اول پژوهش که مربوط به فرضیۀ اول پژوهش است، در جدول (3) گزارش شده است. برای انتخاب نوع مدل برازش از بین دو مدل تلفیقی و مدل اثرات ثابت، از آزمون چاو و برای انتخاب از بین دو مدل اثرات ثابت و اثرات تصادفی، از آزمون هاسمن استفاده شد. نتایج آزمون چاو و هاسمن بیانگر استفاده از داده‌های تابلویی با اثرات ثابت است.
براساس نتایج ارائه‌شده در جدول (3)، سطح احتمال بهدستآمده برای متغیر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی کمتر از سطح خطای پنج درصد است؛ بر این اساس نتیجه گرفته میشود که قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر معناداری دارد؛ همین‌‌طور ضریب برآوردشده برای متغیر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی در سطح خطای پنج درصد منفی است؛ یعنی قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر منفی دارد؛ به عبارت دیگر به ازای یک واحد افزایش قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، نوسانات ویژۀ بازده سهام 01/2 واحد کاهش مییابد؛ علاوه‌‌بر این مقدار آمارۀ دوربین واتسون برای این مدل (قبل از AR مقدار دوربین واتسون 1887/1 است) نیز نشان میدهد بین اجزای اخلال مدل، خودهمبستگی وجود داشته و برای رفع آن از اتورگرسیون مرتبۀ اول استفاده شده است. معناداری آمارۀ فیشر، معناداری کل مدل را نشان میدهد و ضریب تعیین تعدیل‌شده بیان میکند که متغیرهای توضیحی، 59 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح میدهند. مقادیر آمارۀ تورم واریانس نشان میدهد در بین متغیرهای مستقل مشکل هم‌‌خطی وجود ندارد. معناداری آمارۀ نسبت راست‌‌نمایی نشاندهندۀ وجود مشکل ناهمسانی واریانس بین اجزای اخلال رابطۀ (1) است و در این پژوهش برای رفع مشکل ناهمسانی واریانس، از روش حداقل مربعات تعمیم‌یافته[6] استفاده شده است. براساس اطلاعات ارائه‌شده در جدول (3)، فرضیۀ اول این پژوهش تأیید میشود. دربارۀ تأثیرگذاری متغیرهای کنترلی بر نوسان ویژۀ بازده سهام گفته میشود که اندازۀ شرکت، اهرم مالی، بازده داراییها و بازده سهام دارای تأثیر مثبت و معنادار بر نوسان ویژۀ بازده سهام هستند و مابقی متغیرهای کنترلی (نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری، انحراف معیار جریان نقد عملیاتی و سود سهام پرداختی) بر نوسان ویژۀ بازده سهام تأثیر معناداری ندارند.
جدول (3) نتایج آزمون فرضیۀ اول پژوهش
Table (3) The results of the first Hypotheses test
|
IRVi,t = β0 + β1Comi,t+ β2Sizei,t + β3Levi,t + β4MtBi,t+ β5ROAi,t + β6SdCfoi,t + β7Divi,t+ β8Reti,t + ɛi,t |
|||||
|
متغیر |
ضرایب |
خطای استاندارد |
آمارۀ t |
سطح معناداری |
VIF |
|
ضریب ثابت |
266/8 |
101/1 |
503/7 |
0000/0 |
- |
|
Com |
0161/2- |
009/1 |
041/2- |
0417/0 |
35/3 |
|
Size |
3144/0 |
0710/0 |
428/4 |
0000/0 |
24/2 |
|
Lev |
141/1 |
265/0 |
295/4 |
0000/0 |
02/2 |
|
MtB |
1649/0 |
1774/0 |
9292/0 |
3531/0 |
35/3 |
|
Roa |
765/3 |
9218/0 |
085/4 |
0001/0 |
60/1 |
|
SdCfo |
3916/0 |
2145/0 |
825/1 |
0685/0 |
60/1 |
|
Div |
442/2- |
020/2 |
208/1- |
2272/0 |
62/1 |
|
Ret |
0011/0 |
0005/0 |
987/1 |
0473/0 |
02/1 |
|
AR(1) |
4181/0 |
0389/0 |
730/10 |
0000/0 |
- |
|
آمارۀ F فیشر |
724/11 |
0000/0 |
|||
|
آزمون چاو |
742/3 |
0000/0 |
|||
|
آزمون هاسمن |
760/25 |
0000/0 |
|||
|
آزمون نسبت راست‌‌نمایی |
23/617 |
0000/0 |
|||
|
آمارۀ دوربین واتسون |
719/1 |
ضریب تعیین |
6522/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
5966/0 |
تعداد مشاهدات |
719 |
||
نتیجۀ آزمون مدل دوم پژوهش که مربوط به فرضیۀ دوم پژوهش است در جدول (4) گزارش شده است. برای انتخاب نوع مدل برازش از بین دو مدل تلفیقی و مدل اثرات ثابت، از آزمون چاو و برای انتخاب از بین دو مدل اثرات ثابت و اثرات تصادفی، از آزمون هاسمن استفاده شد. نتایج آزمون چاو و هاسمن بیانگر استفاده از داده‌های تابلویی با اثرات ثابت است
براساس نتایج ارائه‌شده در جدول (4)، سطح احتمال بهدستآمده برای متغیر حاصل‌ضرب قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و کیفیت گزارشگری مالی کمتر از سطح خطای پنج درصد است؛ از این رو نتیجه گرفته میشود که وقتی کیفیت گزارشگری مالی ضعیف است، قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر معناداری دارد؛ همچنین ضریب برآوردشده برای متغیر حاصل‌ضرب قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و کیفیت گزارشگری مالی در سطح خطای پنج درصد منفی است؛ یعنی قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر منفی دارد؛ به عبارت دیگر زمانی که کیفیت گزارشگری مالی ضعیف است (یعنی وقتی قدر مطلق رابطۀ 8 افزایش مییابد)، به ازای یک واحد افزایش قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، نوسانات ویژۀ بازده سهام 094/4 (2567/0*122/6- 523/2-) واحد کاهش مییابد.
جدول (4) نتایج آزمون فرضیۀ دوم پژوهش
Table (4) The results of the second Hypotheses test
|
IRVi,t = β0 + β1Comi,t+ β2FQRi,t + β3Comi,t*FQRi,t + β4Sizei,t + β5Levi,t + β6MtBi,t+ β7ROAi,t + β8SdCfoi,t + β9Divi,t+ β10Reti,t + ɛi,t |
|||||
|
متغیر |
ضرایب |
خطای استاندارد |
آمارۀ t |
سطح معناداری |
VIF |
|
ضریب ثابت |
840/19 |
227/2 |
908/8 |
0000/0 |
- |
|
Com |
523/2- |
169/1 |
158/2- |
0313/0 |
85/1 |
|
FQR |
215/0 |
268/0 |
8002/0- |
4239/ |
74/1 |
|
Com*FQR |
122/6- |
091/3 |
980/1- |
0481/0 |
69/1 |
|
Size |
4935/0- |
1631/0 |
024/3- |
0026/0 |
28/1 |
|
Lev |
896/1 |
7627/0 |
486/2 |
0132/0 |
07/1 |
|
MtB |
0240/0- |
0987/0 |
2437/0- |
8075/0 |
06/1 |
|
Roa |
730/3 |
895/0 |
167/4 |
0000/0 |
06/1 |
|
SdCfo |
3426/0 |
2408/0 |
422/1 |
1555/0 |
03/1 |
|
Div |
276/4- |
811/1 |
360/2- |
0186/0 |
39/1 |
|
Ret |
0011/0 |
0006/0 |
853/1 |
0643/0 |
62/1 |
|
AR(1) |
4571/0 |
0560/0 |
152/8 |
0000/0 |
- |
|
آمارۀ F فیشر |
5045/12 |
0000/0 |
|||
|
آزمون چاو |
995/3 |
0000/0 |
|||
|
آزمون هاسمن |
709/32 |
0000/0 |
|||
|
آزمون نسبت راست‌‌نمایی |
52/690 |
0000/0 |
|||
|
آمارۀ دوربین واتسون |
841/1 |
ضریب تعیین |
6737/0 |
||
|
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
6198/0 |
تعداد مشاهدات |
719 |
||
مقادیر آمارۀ تورم واریانس نشان میدهد در بین متغیرهای مستقل مشکل هم‌‌خطی وجود ندارد؛ افزون بر این مقدار آمارۀ دوربین واتسون برای این مدل (قبل از AR مقدار دوربین واتسون 1888/1 است) نیز نشان میدهد بین اجزای اخلال مدل، خودهمبستگی وجود داشته و برای رفع آن از اتورگرسیون مرتبۀ اول استفاده شده است. معناداری آمارۀ فیشر، معناداری کل مدل را نشان میدهد و ضریب تعیین تعدیل‌شده بیان میکند که متغیرهای توضیحی، 61 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح میدهند. معناداری آمارۀ نسبت راست‌‌نمایی نشاندهندۀ وجود مشکل ناهمسانی واریانس بین اجزای اخلال رابطۀ (2) است و در این پژوهش برای رفع مشکل ناهمسانی واریانس، از روش حداقل مربعات تعمیم‌یافته استفاده شده است. براساس اطلاعات ارائه‌شده در جدول (4)، فرضیۀ دوم این پژوهش تأیید میشود. دربارۀ تأثیرگذاری متغیرهای کنترلی بر نوسان ویژۀ بازده سهام گفته میشود که اهرم مالی و بازده داراییها تأثیر مثبت و معنادار و اندازۀ شرکت و سود سهام پرداختی تأثیر منفی و معنادار بر نوسان ویژۀ بازده سهام دارند و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری و انحراف معیار جریان نقد عملیاتی بر نوسان ویژۀ بازده سهام تأثیر معناداری ندارند.
نتایج و پیشنهادها
نوسانات ویژۀ بازده سهام باگذشت زمان افزایش یافته است؛ در حالی که نوسانات بازده بازار سهام بدون تغییر باقیمانده است؛ درنتیجه مطالعه دربارۀ نوسان ویژۀ بازده سهام ضروری است؛ زیرا روند صعودی در نوسانات ویژۀ بازده سهام پیامدهای مهمی برای تنوع‌‌سازی سبد، مطالعات رویدادها، قیمت‌گذاری اختیار خرید و اقتصاد کلان دارد. بسیاری از سرمایه‌گذاران ممکن است در تنوعبخشی سبد خود به روشی که نظریه‌های مالی توصیه میکند، کوتاهی کنند؛ درنتیجه از تغییر در نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر می‌‌گیرند؛ به همین دلیل شناسایی عوامل مؤثر بر نوسانات بازده دارای اهمیت است؛ بنابراین در این پژوهش تأثیر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام با در نظر گرفتن شرایط کیفیت گزارشگری مالی بررسی شده است. نتیجۀ آزمون فرضیۀ اول نشان داد قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام تأثیر منفی دارد؛ یعنی با توجه به اینکه قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی به سرمایه‌گذاران اجازه میدهد از طریق مقایسۀ شرکتهای همسان، عملکرد و جریان نقد شرکت را با دقت بیشتری ارزیابی و درک کنند و کمیت و کیفیت اطلاعات لازم سرمایه‌گذاران را افزایش میدهد، موجب میشود ریسک مربوط به اطلاعات و ارزیابی کاهش یابد؛ درنتیجه نوسانات ویژۀ بازده سهام کاهش یابد. این یافته‌ها با یافته‌هایی که در پژوهش حبیب و همکاران (2020) به دست آمده است، مطابقت دارد. این یافته‌ها، تأکید تهیه‌کنندگان استانداردهای حسابداری مبنی‌‌بر اینکه مقایسه‌‌پذیری صورتهای مالی اعتماد سرمایه‌گذاران را بهبود می‌بخشد، توجیه میکند. نتایج آزمون فرضیۀ دوم نشان داد زمانی که کیفیت گزارشگری مالی ضعیف است، نقش قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر کاهش نوسانات ویژۀ بازده سهام، قوی‌تر میشود؛ به این مفهوم که وقتی کیفیت گزارشگری مالی ضعیف است، قابلیت مقایسۀ محیط اطلاعاتی و شفافیت دربارۀ شرکت را بهبود می‌بخشد و سبب میشود عدم اطمینان سرمایه‌گذاران دربارۀ جریان نقد و بازده سهام کاهش یابد؛ درنتیجه نوسانات ویژۀ بازده سهام کاهش مییابد. این نتایج نیز با یافتههای پژوهش حبیب و همکاران (2020) مطابقت دارد.
در کل یافتههای این پژوهش، بیانگر مفیدبودن قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی در بازار سرمایه است. این مطالعه به ادبیاتی کمک میکند که به اهمیت اطلاعات حسابداری در اثرگذاری بر تصمیم‌گیری قیمت‌گذاری دارایی تأکید دارد؛ از این رو به سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران که به دنبال انتخاب سهام با ریسک پایین هستند پیشنهاد میشود در تحلیل‌های خود حتماً به قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی در جایگاه عاملی تأثیرگذار بر نوسانات ویژۀ بازده سهام توجه کنند. به مدیران واحد تجاری و تدوین‌کنندگان استانداردهای حسابداری پیشنهاد میشود برای کمک به سرمایه‌گذاران در ارزیابی عملکرد شرکتها، به بهبود قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی توجه کنند؛ زیرا سرمایه‌گذاران با داشتن درک مناسب از تحلیل قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی، اطلاعات مفید و حتی افشانشده توسط مدیران شرکت را از طریق اطلاعات مالی سایر شرکتها به دست می‌‌آورند و ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش میدهند؛ علاوه‌‌بر این فراهم‌‌آوردن شرایط لازم برای قابلیت مقایسۀ دورههای مختلف واحد تجاری، استفادهکنندگان را قادر می‌سازد تا با مطالعۀ روندها، نقاط قوت و ضعف واحد تجاری را ارزیابی کنند؛ همچنین به مدیران واحد تجاری پیشنهاد میشود بهمنظور کمک به سرمایه‌گذاران در انجام مقایسه و ارزیابی عملکرد شرکتها، رویه‌های استفاده‌‌شده توسط سایر شرکتهای هم‌‌صنعت را بررسی و در صورت امکان، در تهیۀ صورتهای مالی، همسانی رویه را بیش از پیش رعایت کنند. پیشنهاد میشود سازمان بورس اوراق بهادار شرکتها را ازلحاظ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی رتبه‌‌بندی کند و گزارش آن را در دورههای منظم در اختیار استفادهکنندگان قرار دهد تا شرکتها نیز بیشتر در راستای افزایش قابلیت مقایسۀ اطلاعات مالی خود تلاش کنند.
در راستای موضوع این پژوهش، به پژوهشگران آتی پیشنهاد میشود اثر قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی بر نوسانات ویژۀ بازده سهام با در نظر گرفتن نقش تعدیلی سهام‌‌داران نهادی و توانایی مدیران را بررسی کنند. با توجه به اینکه نوع و سبک حسابرس ممکن است بر سیستم حسابداری تأثیرگذار باشد، پیشنهاد میشود پژوهشگران در پژوهش آتی، تأثیر این عوامل بر رابطۀ قابلیت مقایسۀ صورتهای مالی و نوسانات ویژۀ بازده سهام را بررسی کنند؛ افزون بر این در این پژوهش برای اندازه‌گیری نوسانات ویژۀ بازده سهام از معیار مدل بازار استفاده شده است و پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی از سایر معیارها در این حوزه استفاده شود.
[1]. Idiosyncratic Return Volatility
[2]. International Accounting Standards Board
[3]. Eviews
[4]. Stata
[5] Brown & Kapadia
[6]. Cross section weight
)
